Η ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ ΤΗΣ ΔΥΣΕΩΣ ΚΑΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΝΔΟΥΙΣΜΟ-επανάληψη

Σωτηρία χωρίς σωτήρα γ

Του Manfred Dworschak, Spiegel Nr.31, 29.7.13

Ακόμα και στις αρχές του 20^ου αιώνα, οι Ινδοί δεν γνώριζαν καμιά από τις άπειρες φιγούρες, «Asanas», οι οποίες διδάσκονται σήμερα στα γυμναστήρια και σεμινάρια: όπως για παράδειγμα την «κόμπρα», «τον σκύλο που κοιτάζει προς τα κάτω», την «χελώνα που στέκεται». Ακόμα και ο Vivekananda, ο ιδρυτής της μοντέρνας γιόγκα, ήταν αυστηρώς αντίθετος προς κάθε τι που είχε να κάνει με γυμναστική. Η πνευματικότητα που προωθούσε ήταν ένα πνευματικό πρόγραμμα.

Οι Ινδοί ανακάλυψαν την γυμναστική, όταν σωματολάτρες παλαιστές τούς είχαν κάνει επίδειξη, όπως για παράδειγμα ο Eugen Sandow, από την ανατολική Πρωσία, που είναι και ο ιδρυτής του bodybuilding. Ο ινδολόγος Axel Michaels τον ονομάζει «Schwarzenegger του 19^ου αιώνα».

Ο Sandow είχε καταστήσει το καλογυμνασμένο σώμα του θέαμα σχεδόν θρησκευτικού επιπέδου: καλυμμένος με άσπρη πούδρα ή χάλκινο χρώμα, πόζαρε σαν άγαλμα στις σκηνές σε όλον τον κόσμο. Έκανε περιοδείες στην Αγγλία και στις ΗΠΑ. Πουλούσε όργανα γυμναστικής και βιβλία με συμβουλές, εξέδιδε ένα περιοδικό και είχε ανοίξει αλυσίδα fitness-studio. Σε αυτά διδάσκονταν η καλλιέργεια του σώματος όπως την αντιλαμβανόταν ο Sandow.

Το 1905, ο όμορφος μυώδης άνδρας πήγε στην Ινδία-και εδώ είχε ενθουσιαστεί το κοινό: αυτός ο γιόγκι από την Δύση ήταν πιο όμορφος από τους περιθωριακούς ασκητές της γειτονιάς. Μετά από λίγο, είχαν αρχίσει πολλοί Ινδοί να τον μιμούνται. Είχε γίνει πια της μόδας η διαμόρφωση του σώματος όπως την καταλάβαινε ο Sandow.

Ένας Σουηδός ποιητής ανήκει επίσης στην απίθανη αυτή σειρά των προγόνων τής γιόγκα: ο Pehr Henrik Link, πρωτοπόρος του μασάζ και της ιαματικής δύναμης τής γυμναστικής. Η διδασκαλία του Link είχε εξαπλωθεί σε όλη την Ευρώπη. Ένας λόγος ήταν επειδή δεν περιλάμβανε όργανα γυμναστικής. Οι Βρετανοί είχαν μάλιστα εισάγει την «σουηδική γυμναστική» στα σχολεία και στον στρατό. Οι ιδέες κατέληξαν μέσω αυτού του δρόμου στην Ινδία.

Για την πρακτική εξάπλωση των ιδεών αυτών φρόντισε η Χριστιανική Ένωση Νέων(YMCA). Αυτός ο σύλλογος ήταν παρών σε όλη την Ινδία. Στην αποστολή του περιλαμβανόταν και η σωματική διαπαιδαγώγηση των κατοίκων της αποικίας-οι οποίοι δεν εκτιμούσαν και πολύ την αχρείαστη σωματική κούραση. Για τον λόγο αυτόν, οι απόστολοι του fitness από την YMCA, βασιζόμενοι σε γνωστές στάσεις της γιόγκα, επινόησαν νέα Asanas.

Ο ινδολόγος Michaels λέει πως μέχρι εκείνη την στιγμή, στην Ινδία δεν υπήρχε γιόγκα ως γυμναστική. Στην Δύση υπήρχε όμως μια μακρά παράδοση στην σωματική άσκηση, όπως την είχε ιδρύσει ο Friedrich Ludwig Jahn. Στα πλαίσια τής βιομηχανικής επανάστασης, από αυτό το σύστημα είχε προκύψει ολόκληρη λατρεία του σώματος.

Ο «πατέρας της γυμναστικής» Jahn, είχε συμβάλει στην κατασκευή της γιόγκα, έτσι όπως διδάσκεται στα άπειρα γυμναστήρια σήμερα, περισσότερο από κάθε Ασιάτη ασκητή. Η Ινδία πρόσφερε το επισφράγισμα: μόνο στην υποτιθέμενη μητέρα πατρίδα της πνευματικότητας μπορούσε να εξευγενισθεί η βαρετή γυμναστική, και να γίνει ένα πνευματοφόρο μυστήριο.

Η Δύση επομένως είχε επιδράσει σε όλα τα επίπεδα στην πνευματικότητα τής Ανατολής: ως προμηθεύτρια προτύπων, ως εξευγενίστρια του προϊόντος-και ως πελάτης του εαυτού της.

Ήταν σαν πινγκ πονγκ. Η Ινδία από την μεριά της είχε διαμορφώσει την σκέψη τής Δύσης σε εκπληκτικό βαθμό. Η ιδέα του Swami Vivekananda, περί μιας ειρηνικής Ανατολής, πέρα για πέρα πνευματικής, ως ενός κόσμου αντίβαρο στον δυτικό κόσμο, είχε καταστεί μια πραγματική δύναμη κατά την μοντέρνα εποχή. Είχε μάλιστα εισχωρήσει στα εσώτατα μέρη της φαντασίας: στις ζωγραφιές της, στην τέχνη της.

Ο ζωγράφος Wassily Kandinsky θεωρούσε τον εαυτό του πρωτοπόρο μιας νέας πνευματικότητας. Στο διάσημο υπόμνημα του «Περί του πνευματικού στην τέχνη», που εμφανίστηκε το 1911, είχε πρακτικά αποχαιρετήσει τον εδώ κόσμο. Οι συνάδελφοι του Kasimir Malewitsch και Piet Mondrian τον είχαν ακολουθήσει. Ζωγράφιζαν εναντίον του υλισμού, της ειδωλοποίησης των πραγμάτων, του κόσμου των αντικειμένων. Η τέχνη είχε αποστραφεί την αντικειμενικότητα, και είχε καταστεί κενή και αφηρημένη: ένας οπτικός διαλογισμός περί αξίας των χρωμάτων και μορφών.

 Η μοντέρνα τέχνη είναι αδιανόητη χωρίς τον Vivekananda, λέει ο  van der Veer. Αυτή είναι άλλη μια απόδειξη για την ανεπανάληπτη επιτυχία μιας ιδέας.

Η επίδραση της νέας πνευματικότητας παρουσίαζε ένα διχασμό. «Οι κανονικοί άνθρωποι δεν αντιλήφθηκαν κάτι. Είχαν μείνει με τους θεούς τους», λέει ο van der Veer. Η μορφωμένη μεσαία τάξη όμως, είχε πάρει χαμπάρι πως οι διδασκαλίες του Vivekananda είχαν κατακτήσει τον κόσμο. «Έλεγαν στον εαυτό τους: εάν η πλούσια Δύση είναι ενθουσιασμένη με την ινδική πνευματικότητα, τότε εμείς μπορούμε να είμαστε περήφανοι γι’ αυτό.»

Και έτσι ανακάλυψαν οι Ινδοί την υποτιθέμενη πανάρχαια παράδοση τους-ως επανεισαγωγή από την Δύση.

Οι άνθρωποι στην Ινδία ακόμα νομίζουν πως κατέχουν μια μοναδική κληρονομιά. Ο van derVeer βρήκε αυτή την εθνική υπερηφάνεια ακόμα και στην hightech-μητρόπολη Bangalore: «οι προγραμματιστές υπολογιστών που εργάζονται εκεί, θεωρούν την ινδική πνευματικότητα ως προνόμιο. Το ίδιο ισχύει και για το επάγγελμα τους. Πιστεύουν για παράδειγμα πως έχουν ένα πλεονέκτημα στο πεδίο ανάπτυξης τής τεχνητής νοημοσύνης».

Η παραδεδομένη ινδουιστική θρησκεία, δεν παίζει βέβαια κανένα ρόλο στην καθημερινότητα της μεσαίας αστικής τάξη στην Bangalore. Αυτό πού οι Ινδοί σήμερα θεωρούν πνευματικό, είναι πολύ νεότερο-και αμερικάνικης προέλευσης.

Κατά τις δεκαετίες ’70 και ’80, πήγαν πολλοί Ινδοί στις ΗΠΑ, όπου εργάζονται ως γιατροί ή μηχανολόγοι. Στην νέα πατρίδα όμως είχε μόλις ξεκινήσει η «New Age». Οι έκπληκτοι μετανάστες είχαν βρεθεί εν μέσω γκουρού που έκαναν καριέρα, πνευματιστών-θεραπευτών, πωλητών αρωματικών sticks. Οι πελάτες όλων αυτών ήταν ενθουσιασμένοι με την Ινδία. Οι Αμερικανοί είχαν προφανώς εφεύρει την ινδική πνευματικότητα εκ νέου: ένα μείγμα από wellness, αυτο-βελτιστοποίηση και πότε πότε καμιά τζούρα.

Η ιδέα την πνευματικότητας δεν αποτελεί πια, εδώ και καιρό, τον αντίθετο πόλο προς την άκαμπτη κρατική θρησκεία, λέει ο van der Veer. Το επαναστατικό της πνεύμα εξαντλήθηκε. Έμεινε μια ετικέτα, που μας πουλά ανώτερο νόημα. Ο van der Veer λέει πως σήμερα στην Ινδία, ακόμα και ένα απλό έργο τέχνης το παρουσιάζουν ως κάτι το πνευματικό, με σκοπό να το πουλήσουν.

Στην Δύση ζει ένας ανθηρός τομέας στην αγορά του βιβλίου, που αστράφτει ανατολίτικη πνευματικότητα: «Yoga Tools για Super-Manager» ή «Η γιόγκα πολεμίστρια: Power για σώμα και ψυχή». Υπάρχει επίσης «Quick-Yoga σε πέντε λεπτά», γιόγκα για το άλογο και τον καβαλάρη, και ειδική γιόγκα για τον σκύλο.

Μοντέρνες επιχειρήσεις στέλνουν τους υπαλλήλους τους, με σκοπό την πνευματική τους βελτίωση, να κάνουν Business-Yoga. Ακόμα και η απολύτως νηφάλια επιχείρηση αναζήτησης, η Google, που πιστεύει μόνο στην δύναμη των πληροφοριών, τολμά να μπει στον δρόμο της εσωτερικότητας. Η επιχείρηση προσφέρει στους υπαλλήλους της ένα σεμινάριο στον διαλογισμό που ενισχύει την συνειδητότητα. Είναι ένα από τα πιο αγαπημένα σεμινάρια για τους υπαλλήλους.

Το σεμινάριο έχει ένα όνομα που ταιριάζει στον σκοπό της επιχείρησης: «Αναζήτησε τον εαυτό σου».

                                 Τ Ε Λ Ο Σ