Η ΑΠΟΜΥΘΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΜΕΤΑΠΑΤΕΡΙΚΗΣ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ (16) Η ΣΟΦΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ SERGEI N. BULGAKOV-επανάληψη

Η ΚΕΝΩΣΙΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΚΑΙ Ο ΑΓΙΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΥΛΗΣ.

Η δεύτερη μετα-πατερική σύνθεση, μετά τού Φλωρόφσκυ.

ΠΕΡΙ ΠΡΟ-ΠΑΤΕΡΙΚΗΣ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ.

Θεός-κόσμος: τα μονοπάτια του σοφιολογικού προβλήματος.

Η ΣΟΦΙΟΛΟΓΙΚΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΤΟΥ ΜΠΟΥΛΓΚΑΚΟΦ

ΣΟΦΙΑ ΚΑΙ ΤΡΙΑΔΑ. 

Η Φύση και η διαφάνειά της στο θείο υποκείμενο

Η ΤΑΥΤΙΣΗ ΤΗΣ ΟΥΣΙΑΣ ΜΕ ΤΗΝ ΣΟΦΙΑ.

Η στροφή της εξορίας: το δοκίμιο υπόσταση και υποστασιακότης.

Ο ΠΑΤΗΡ: Ο ωκεανός και η σκοτεινή άβυσσος της Θεότητος. 

          Αφού απεκτήθη η ταυτότης ανάμεσα στην Φύση και την Σοφία, απομένει να δούμε πώς κάθε ξεχωριστή υπόσταση λαμβάνει θέση στην Τριαδική δυναμική. Καί αυτή η  μοναδική  Σοφία πάντως κατέχεται και αποκαλύπτεται με διαφορετικό τρόπο στα τρία πρόσωπα, παρότι διατηρείται η ενότης του υποκειμένου, που δίνεται από την έννοια του μοναδικού Θείου ΕΓΩ. 

          Ο Τριαδικός χαρακτήρας της Σοφίας αναδύεται με μία πρώτη διάκριση πού εκφράζει τις σχέσεις ανάμεσα σε υποστάσεις: στην Τριάδα υπάρχουν, μία αποκεκαλυμένη υπόσταση και δύο αποκαλύπτουσες υποστάσεις, δηλαδή ένα υπερβατικό υποκείμενο τής αποκαλυπτικής διαδικασίας, που είναι ο ΠΑΤΗΡ και μία δυάς που αποκαλύπτει, ο Υιός και το Άγιο Πνεύμα.
"Ο Πατήρ, λοιπόν. Είναι αδύνατον να πούμε κάτι γι'αυτόν. Η Σιωπή, το Μυστήριο, το Υπερβατικό, αλλά ακόμη και στην αγιότατη Τριάδα; Αποκαλύπτεται αλλά μόνον στις άλλες υποστάσεις. Αυτός ο ίδιος παραμένει απρόσληπτος και απρόσιτος, "στους ουρανούς", άγνωστος, κρυμμένος". [Ο γνωστός Γιαχβέ των Εβραίων. Και με τέχνη θα σχεδιαστεί σιγά-σιγά η ένωση των τριών μονοθεϊστικών θρησκειών, που ευαγγελίζεται τόσα χρόνια ο Ζηζιούλας. Έχουμε και στην αΐδιο Τριάδα αποκάλυψη, ας χαρούμε. Ο παπισμός εκμηδένισε τον Υιό, βάζοντας τις βάσεις για τον εκμηδενισμό του Αγίου Πνεύματος που πραγματοποίησαν οι Προτεστάντες. Οι Ορθόδοξοι με τους Ρώσους και τον Ζηζιούλα, εκμηδενίζουν τον Πατέρα. Αυτό σημαίνει, ο επίσκοπος δεν κάνει τίποτε, απλώς παρίσταται. Είναι εικών του ΠΑΤΡΟΣ. Η εκπόρευση του Αγίου Πνεύματος εκ του Πατρός ονομάζεται από τους Πατέρες και πρόβλημα. Τώρα οι Σοφοί αποσπώντας το Άγιο Πνεύμα από την Εκκλησία, το προβάλλουν με την σειρά τους στους Ουρανούς, φτιάχνοντας την νέα Αγία Τριάδα, το νέο υπέρτατο Είδωλο, με το υλικό της κενώσεως του ανθρώπου]. 

          Ο Πατήρ εκφράζει στην ενυπάρχουσα (immanent) Τριάδα [που είναι το κατ'εικόνα του ανθρώπου, δεν είναι η Αγία Τριάδα, και η οποία μπορεί να γίνει αντικείμενο αποκαλύψεως], αυτό που στην Οικονομική Τριάδα ήταν η αρχή τής υπερβατικότητος του Θεού. Αυτός είναι η πρώτη και μοναδική αρχή που δεν αποκαλύπτεται [το ΕΝΑ του Πλωτίνου], αλλά επιτρέπει να αποκαλυφθεί στην Δυάδα των δύο υποστάσεων που αποκαλύπτουν, που φέρουν την αποκάλυψη. 
"Ο Πατήρ είναι το βάθος και το μυστήριο του Θεού, η σιωπή που προϋποθέτει τον Λόγο, η νόηση που αυτοστοχάζεται (νόηση της νοήσεως), πρίν ακόμη διακλαδωθεί η σκέψη του. Είναι η πρωτογενής Βούληση, η αρχή κάθε θελήσεως, η πληρότης από όπου ξεκινά όλο το Είναι. Κατανοεί την ενότητα του όλου και προηγείται κάθε διακρίσεως. Η πηγή του Κάλλους, που πρέπει να υπάρξει πριν την ύπαρξη του κτιστού κάλλους. Αυτός είναι η Αγάπη, αλλά συγκρατημένος στον εαυτό του, χωρίς να φανερώνεται ακόμη".

          Ο Μπουλγκάκοφ νομίζει πώς σκέφτεται σε συμφωνία με την Ορθόδοξη παράδοση, και εννοεί την πατρική υπόσταση σαν τον Deus absconditus (τον κεκρυμένο Θεό) στο εσωτερικό της Τριάδος, την πηγή (την μοναδική καταγωγή, την μοναρχία) η οποία παρότι εξέρχεται από τον εαυτό της είναι πάντοτε μία ατέλευτη αποθήκη νοήματος. Σε τι σχέση όμως υπάρχουν αυτή η πηγή και η Σοφία, δηλαδή η Θεία φύσις και ποια σχέση διατρέχει ανάμεσα σ'αυτή και τις άλλες δύο υποστάσεις; 

          Μπορούμε να ξεκινήσουμε από μία πρώτη ισότητα. "Ο Πατήρ είναι η Σοφία", όμως σ'αυτή την ισότητα δεν ισχύει το αντίστροφο "Η Σοφία είναι ο Πατήρ", από την στιγμή που ο Πατήρ είναι κάτι περισσότερο της Σοφίας, και ταυτοχρόνως αυτή η ταυτότης λέει μόνον μία πλευρά της Σοφίας, η οποία είναι επίσης η αποκαλύπτουσα Δυάδα και η κτιστότης. Η Σοφία είναι ο Πατήρ όταν φανερώνεται, είναι ο Πατήρ ανοιχτός έξω από τον εαυτό του, είναι η ουσία του, η αποκεκαλυμένη και ταυτοχρόνως είναι ο Υιός και το πνεύμα". [Είναι ζάλη οπωσδήποτε]. 

          Η πρώτη ισότης που φανερώσαμε στηρίζει την σχέση ανάμεσα στον Πατέρα και την αποκαλυπτική Δυάδα του Υιού και του Πνεύματος, από την στιγμή που το Υπερβατικό είναι ανοιχτό πάντοτε στο ενυπάρχον (immanent). Η πρόοδος τής αυτοαποκαλύψεως του Πατρός, που για τον Μπουλγκάκοφ δείχνει την παραίτηση του να υποστατικοποιήσει όλη την Θεία Φύση, ζώντας εγωϊστικά "μέσα" και "από" τον κόσμο του, οδηγεί τις τρείς υποστάσεις σε μία ολοκληρωτική "υποστατική διαπερατότητα και διαφάνεια". Ο Πατήρ επιτρέπει στις υποστάσεις που τον αποκαλύπτουν να ξεσκεπάσουν την Φύση του σε κάποιο μέτρο, αλλά η Σοφία τού Θεού κατοικεί σ'αυτόν πρωτογενώς σαν Ουσία, σαν το κρυμμένο Βάθος τής Φύσεως του. [Η Φύσις κρύπτεσθαι φιλεί, του Ηράλειτου, Πολύ Ορθόδοξη Θεολογία]. Η αυτοαποκάλυψη της Πατρικής ουσίας είναι πλήρης και δεν υπάρχει μυστήριο στο εσωτερικό της τριυποστάσεως. Αναφερόμενος στην πρώτη επιστολή του Ιωάννου, γράφει: "Ο Θεός είναι φώς και δεν υπάρχει απολύτως τίποτε σ'αυτόν που θα μπορούσε να ονομασθεί σκότος. Ο Πατήρ δεν κρατά τίποτε για τον εαυτό του [καλά σε οικογενειακό σεμινάριο βρεθήκαμε;] που δεν είναι ήδη φανερωμένο στον Υιό ή ολοκληρωμένο στο Άγιο Πνεύμα. 

          Η επιμονή στην ολοκληρωτική διατριαδική διαφάνεια τού χρειάζεται για να εκφράσει το γεγονός πώς ο Πατήρ έχει την Φύση του, όχι για τον εαυτό του, αλλά την έχει κοινή με τα άλλα δύο πρόσωπα, έτσι ώστε η Θεία Φύσις να γίνεται μοναδική, για όλη την Τριάδα και οι Τρείς Υποστάσεις να μην σχηματίζουν μεταξύ τους μία κοινότητα, αλλά ένα μοναδικό υποκείμενο που αποκαλύπτεται και ζεί, σε μία μοναδική ουσία. Ακόμη πιο ριζικά, ο Πατήρ, όχι μόνον δεν κρατά για τον εαυτό του την Φύση του, αλλά παραιτείται από την δυνατότητα να την αποκαλύψει Αυτός ο ίδιος [καλός μπαμπάς], έτσι ώστε η υπόστασί του στο εσωτερικό της Τριάδος να παραμένει κρυφή, ώστε οι άλλες υποστάσεις να είναι φωτεινές [για να μην κομπλάρουν].

          Σ'αυτό το σημείο η σκέψη του Μπουλγκάκοφ, λόγω του άπιαστου αντικειμένου, γίνεται σύνθετος και διακινδυνεύει μονοπάτια μοναχικά και μάλιστα αντιφατικά. Δεν είναι ξεκάθαρη π.χ. η σοφιανική ποιότητα του Πατρός, διότι η Σοφία είναι αποκεκαλυμένη Ουσία, αλλά στον Πατέρα δεν υπάρχει προσωπική αποκάλυψη, καθότι Αυτός είναι η πηγή που υπερβαίνει κάθε φανέρωση. Η Πατρική υπόσταση, αφού δεν αποκαλύπτεται τελικώς, αφού δεν έχει πρόσωπο, φαίνεται εντελώς απρόσωπη, μέχρι να εκμηδενιστεί ταυτιζόμενη με το Ουσιώδες, αντί να είναι μία υποστασιοποίηση. 

          Τέλος πάντων, φαίνεται ότι το πρώτο χαρακτηριστικό του Πατρός είναι η δύναμη της θυσίας του, της υποστατικής του απόσυρσης ώστε να υπάρξει η αποκαλύπτουσα Δυάδα. Σ'αυτό το ενδοτριαδικό πλαίσιο βρίσκουμε μ'αυτή την μορφή εκείνη την ιδέα της αγάπης σαν κενώσεως στην οποία σταθήκαμε τόσες φορές. "Το μυστήριο του αποκαλυπτόμενου πίσω από τους αποκαλύπτοντες είναι κένωσις  αιώνια της αγάπης του Πατρός στην ταπεινότητα, και αυτή η κένωσις εμπλέκει και εκείνη του Υιού και του Αγίου Πνεύματος". Η ενδοτριαδική αυτοδιαφάνεια είναι επομένως για τον Πατέρα η φιγούρα της αγάπης που παραιτείται από τον εαυτό της για να υπάρξει ο άλλος, ή καλύτερα που παραιτείται από την αποκλειστική κατοχή της φύσεως της, του κόσμου της ,για να τον μοιραστεί με τον άλλον. 

Συνεχίζεται 

ΞΑΝΑΦΤΙΑΧΝΕΙ ΤΟΝ ΘΕΟ ΚΑΤ' ΕΙΚΟΝΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ, ΠΟΥ ΕΙΧΕ ΟΜΩΣ ΗΔΗ ΠΕΘΑΝΕΙ ΣΤΑ ΧΕΡΙΑ ΤΟΥ ΝΙΤΣΕ.

Αμέθυστος