ΠΕΡΙ ΑΓΑΠΟΛΟΓΙΑΣ-Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΙΡΕΣΗ - Ο ΘΩΜΑΣ ΑΚΙΝΑΤΗΣ-ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΟΣ (25)

Συνέχεια από: Τρίτη, 7 Ιουλίου 2020

Ο ΘΩΜΑΣ ΑΚΙΝΑΤΗΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΣ ΔΑΣΚΑΛΟΣ

 τού Jean-Pierre Torrell
Ο ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΣ ΔΑΣΚΑΛΟΣ

          

 Ανάμεσα στις ποιότητες που η Αγία Γραφή αποδίδει στο Άγιο Πνεύμα, υπάρχει και το γεγονός ότι ο Άγιος Ιωάννης το ονομάζει με μία κάποια επιμονή "το πνεύμα της αληθείας" (Ιωάν. 14,17),  "οδηγήσει υμάς εις πάσαν την αλήθειαν" (Ιωάν. 16,13). Και προσεκτικός όπως είναι όταν πρόκειται για κάτι συγκεκριμένο στην ανθρώπινη έρευνα της αλήθειας, ο Ακινάτης δέν μπορούσε παρά να ενδιαφερθεί περισσότερο γι'αυτούς τους στίχους. Η διδασκαλία του είναι σ'αυτό το σημείο λιγότερο ψυχολογική από τα προηγούμενα κείμενα που μόλις είδαμε, αλλά η δογματική πρόθεση δέν έχει μικρότερη πνευματική σημασία. Γι'αυτό θα είναι διαφωτιστικό να ξαναβρούμε την κυκλική φιγούρα την τόσο οικεία στον Ακινάτη και για να καταλήξουμε, ας επιστρέψουμε έτσι στο σημείο εκκινήσεως μέσω ενός είδους συμπεριλήψεως:

           «Αυτό είναι το "πνεύμα της αληθείας", καθότι προοδεύει από την Αλήθεια και λέει την Αλήθεια. Και επειδή προοδεύει από την Αλήθεια, αυτό οδηγεί και στην Αλήθεια (δηλαδή στον Χριστό) που δηλώνει: Εγώ είμαι η Οδός, η Αλήθεια και η Ζωή (Ιωάν. 14,6). Και πράγματι όπως σε μας η αγάπη προοδεύει από την κατανοούμενη και διαλογιζόμενη αλήθεια, έτσι στον Θεό η αγάπη προοδεύει από την Αλήθεια η οποία συνελήφθη, που είναι ο Υιός. Και έτσι όπως προοδεύει, οδηγεί επίσης σ'αυτή την Αλήθεια: "Εκείνος εμέ δοξάσει, ότι εκ του εμού λήψεται και αναγγέλει υμίν" (Ιωάν 16,14). Γι'αυτό όπως βεβαιώνει και ο Αμβρόσιος "οτιδήποτε είναι αληθινό, απο οποιονδήποτε και αν έχει λεχθεί, προοδεύει από το Άγιο Πνεύμα"(omne uerum a quocumque dicatur a Spiritu Sancto est). "Κανείς δέν μπορεί να πεί Κύριος Ιησούς παρά μόνον εν Αγίω Πνεύματι" (1 Κορ. 12,3). "Όταν έλθει ο Παράκλητος που θα σας στείλω, το πνεύμα της Αληθείας" (Ιωάν 15,26). Η φανέρωση της Αλήθειας λοιπόν ανήκει στις ιδιότητες του Αγίου Πνεύματος, διότι η Αγάπη αποκαλύπτει τα μυστικά: "υμάς δέ εύρηκα φίλους, ότι πάντα ά ήκουσα παρά του Πατρός μου εγνώρισα υμίν" (Ιωάν 15,15).» (In Ioannem XIV, 17, lect. 4., n. 1916).

          Το χωρίο, το οποίο αποδίδεται στον Άγιο Αμβρόσιο- αλλά ανήκει σ'έναν ανώνυμο σύγχρονό του στην πραγματικότητα- είναι πολύ οικείο στον Ακινάτη, ο οποίος τό επαναλαμβάνει συχνά στα έργα του. Μάλιστα δέ δέν τό επαναλαμβάνει απλώς αλλά και τό επαυξάνει για να υπογραμμίσει ότι όχι μόνον κάθε αλήθεια, αλλά και κάθε αγαθό, προέρχεται απο το Άγιο Πνεύμα! Όπως και η πρώτη, αυτή η δεύτερη διαβεβαίωση είναι απολύτως συνεπής με την σιγουριά που δείχνει ο Ακινάτης σχετικά με την αγέννητο αγαθότητα της δημιουργίας. Παρ'όλα αυτά, εδώ θα επιμείνουμε στο Τριαδικό πλαίσιο, το οποίο είναι τόσο ξεκάθαρο στο κείμενο του Ιωάννη και το οποίο υπογραμμίζει ο Ακινάτης με εμφανή ευχαρίστηση! [Καί ξανά εναντίον των Ελλήνων: Διότι ο Ευαγγελιστής δηλώνει καθαρά: "Το πνεύμα της Αληθείας το οποίο εκπορεύεται εκ του πατρός",  καί δέν λέει ότι προοδεύει απο τον Πατέρα και απο τον Υιό, διότι ο Ακινάτης όταν λέει το πνεύμα τής Αληθείας, δηλαδή του Υιού, υπονοεί ότι προοδεύει απο τον Υιό. Και πράγματι, λέει ο Υιός είναι πάντοτε ενωμένος με τον Πατέρα και αντιστρόφως καί όταν πρόκειται καί για την εκπόρευση του Αγίου Πνεύματος. Δηλαδή ο Ακινάτης είναι ο πνευματικός δάσκαλος του Φιλιόκβε κατ'ουσίαν, θύμα τής ενότητος τής ουσίας πού επέβαλλε ο Αυγουστίνος].

          Κάνοντας λόγο για το πνεύμα τής Αληθείας δέν σημαίνει ότι ομιλούμε μόνον για την Μαρτυρία που προσφέρει στον Υιό (;) και του οποίου ολοκληρώνει το έργο (;) αλλά σημαίνει κυρίως ότι ομολογούμε με ποιόν τρόπο οδηγούμαστε από αυτό στον Υιό και από τον Υιό στον Πατέρα καθώς οι αποστολές τους στον χρόνο είναι τόσο αδιαχώριστες όσο και οι αιώνιες προόδοι τους. [Η ατυχία του είναι ότι μόνον ο Υιός ενανθρώπησε! Καί προσπαθώντας νά ταυτίσει τήν οικονομία μέ τήν Θεολογία, έχασε τήν ενσάρκωση τού Κυρίου, όπως καί η μοντέρνα θεολογία πού τόν διαδέχθηκε]. 
            «Όπως η αποστολή του Υιού είχε σαν αποτέλεσμα να οδηγηθούμε στον Πατέρα, έτσι η αποστολή του Αγίου Πνεύματος συνίσταται στην καθοδήγηση των πιστών στον Υιό. Τώρα, ο Υιός, Σοφία άκτιστη, είναι η ίδια η αλήθεια, "Εγώ ειμί η οδός και η αλήθεια και η ζωή" (Ιωάν. 14,6). Γι'αυτό το αποτέλεσμα αυτής της αποστολής συνίσταται στο να καταστήσει τους ανθρώπους μέτοχους της Θείας Σοφίας και γνώστες της Αλήθειας. Ο Υιός καθότι Λόγος, μας γνωστοποιεί, κοινωνεί, το δόγμα, αλλά το Άγιο Πνεύμα μας καθιστά Ικανούς να το παραλάβουμε, να το δεχθούμε.

          Έτσι λοιπόν όταν ο Ιησούς δηλώνει: "Θα σας διδάξει κάθε πράγμα", πρόκειται γι'αυτό. [Εδώ βρίσκεται τό τραγικό λάθος: Εκείνος εμέ δοξάσει, ότι εκ του εμού λήψεται και αναγγέλει υμίν (Ιωάν 16,14). Ήταν μοιραίος ο ενθουσιασμός τού Αμβρόσιου]. Κάθε πράγμα που μαθαίνει ο άνθρωπος απ'έξω, εάν το Άγιο Πνεύμα από το εσωτερικό, δέν τού δίνει την νόηση, είναι μάταιος κόπος. "Εάν το πνεύμα δέν κατοικεί στην καρδιά τού ακροατή, μάταια μιλά ο διδάσκαλος". Είναι η πνοή τού παντοκράτορος που δίνει την νόηση. Και αυτό μέχρι του σημείου που ακόμη και ο Υιός, ο οποίος μιλά μέσω του οργάνου τής ανθρωπότητος του, είναι αδύναμος και ανίκανος εάν δέν ενεργεί από το εσωτερικό μέσω του Αγίου Πνεύματος. [Τελικώς είναι μία άγνωστη μέχρι στιγμής, διότι ανεξερεύνητη, θεία Κωμωδία].

          Πρέπει να θυμηθούμε επίσης αυτό που αναφέραμε προηγουμένως "Πάς ο ακούσας παρά του Πατρός και μαθών έρχεται πρός με" (Ιωάν 6,45). Και εδώ εξηγεί περί τίνος πρόκειται, διότι αυτός που λαμβάνει το Άγιο Πνεύμα από τον Πατέρα και τον Υιό, αυτός γνωρίζει τον Πατέρα και τον Υιό και τους προσεγγίζει. Το πνεύμα μας γνωρίζει όλα τα πράγματα εμπνέοντάς μας οδηγώντας μας εσωτερικά και υψώνοντας μας στα πνευματικά πράγματα (Facit autem nos scire omnia interius inspirando, dirigendo et ad spiritualia eleuando)» (In Ioannem XIV, 25, lect. 6, nn. 1958–59).

          Ο Ακινάτης σχολιάζοντας τον Άγιο Ιωάννη δέν μπορούσε να πεί τίποτε πιό δυνατό από ότι είχε ήδη δηλώσει σε άλλο σημείο κάτω από άλλες μορφές, αλλά ξαναπαίρνοντας εδώ την αγαπητή του κυκλική κίνηση, προσφέρει μία καινούργια απόδειξη αυτού που μπορούμε να ονομάσουμε η "δομική" παρουσία του Αγίου Πνεύματος στον κόσμο όπως αυτός το βλέπει και επομένως στο εσωτερικό τής δικής του Θεολογικής κατασκευής. Το πνεύμα ήταν ήδη αυτό μέσω του οποίου και στο οποίο δόθηκαν όλα τα δώρα του Θεού, εκείνα της φύσεως όπως και εκείνα της χάριτος.

          Τώρα λοιπόν διευκρινίζοντας ότι μόνον το Πνεύμα είναι αυτό στο οποίο και μέσω του οποίου ο Λόγος του Υιού μπορεί να προσληφθεί και να κατανοηθεί, ο Ακινάτης ολοκληρώνει εξηγώντας γιατί είναι επίσης αυτό που μόνον μπορεί να οδηγήσει τους πιστούς σ'ολόκληρη την Αλήθεια! [Τής ενσαρκώσεως καί τής Δημιουργίας].

          «Επειδή λοιπόν το Άγιο Πνεύμα προοδεύει από την Αλήθεια, έχει χρέος να διδάξει μόνο την Αλήθεια και να τους καταστήσει όμοιους μ'αυτόν που είναι η Αρχή του. Ο Χριστός λέει: "ολόκληρη την Αλήθεια" δηλαδή την Αλήθεια της πίστεως την οποία θα διδάξει μέσω μίας ανώτερης νοήσεως ήδη στην παρούσα ζωή, και μ'έναν τέλειο τρόπο στην αιώνιο ζωή, εκεί όπου τότε επιγνώσομαι καθώς και επεγνώσθην" (1 Κορ. 13,12), καθώς το Χρίσμα του θα μας διδάξει κάθε πράγμα» (In Ioannem XVI, 13, lect. 3, n. 2102).

          Πηγή κάθε αλήθειας και Διδάσκαλος που την διδάσκει, από την πιό ταπεινή της μορφή μέχρι την πιό υψηλή της φανέρωση. Πρώτη καταγωγή κάθε αγαθού στην τάξη της φύσεως όπως και σ'εκείνη της χάριτος. Πρώτος μύστης τής ζωής μας σαν παιδιά του Θεού, που μας διδάσκει να πούμε "Πάτερ". Στήριγμα σταθερό όλων μας των πράξεων τις οποίες οδηγεί στην τελειότητα. Καρπός αιωνιότητος ο οποίος μας μεταφέρει τον καρπό της αιωνίου μακαριότητος, το Άγιο Πνεύμα είναι για τον Ακινάτη, ακριβώς το πρώτο Δώρο, το κατεξοχήν δώρο, αυτό στο οποίο και μέσω του οποίου ο Πατήρ μας προσφέρει την αγαθότητά του. Επιπλέον είναι σ'αυτό και μέσω αυτού που επανερχόμαστε στον Υιό και μέσω αυτού στον Πατέρα. [Οι συμμαθητές του τόν αποκαλούσαν ΒΟΔΙ. Καί κατασκεύασε καί τήν ιεραρχία τού παπάτου τήν ιερή του αγελάδα].

Τέλος τού Κεφαλαίου.

Αμέθυστος