Είμαστε αντιμέτωποι με το μοναδικό στην ιστορία σταμάτημα της οικονομικής ζωής εκ μέρους των κυβερνήσεων σε μεγάλες περιοχές του πλανήτη – το οποίο ελπίζουμε πως θα συνοδευθεί από τη μεγαλύτερη δυνατή στήριξη των κρατών που έχει συμβεί ποτέ μέχρι σήμερα. Το συνολικό αποτέλεσμα αυτών των δύο ενεργειών, δεν είναι καθόλου εύκολο να προβλεφθεί – ενώ χωρίς καμία αμφιβολία οι αναταραχές θα είναι πολύ μεγάλες, εάν τα κράτη δεν ενεργήσουν γρήγορα, μαζικά, αποφασιστικά και μη γραφειοκρατικά. Εντός της Ευρωζώνης δε είναι κάτι περισσότερο από απαραίτητο να λειτουργήσουν όλες οι χώρες μαζί, συντονισμένα και ομοιόμορφα – ενώ η αλληλεγγύη μεταξύ τους είναι απόλυτα αναγκαία. Διαφορετικά η νομισματική ένωση θα καταρρεύσει ξαφνικά, σαν ένας χάρτινος πύργος, συμπαρασύροντας την ΕΕ – με καταστροφικές συνέπειες. Είναι φανερό πάντως πως η ευρωπαϊκή πολιτική δεν έχει συνειδητοποιήσει το μέγεθος του οικονομικού σοκ – κρίνοντας από τις δηλώσεις του Γάλλου υπουργού οικονομικών, σύμφωνα με τις οποίες η οικονομία της χώρας του θα συρρικνωθεί μόλις κατά 1%, κάτι που είναι το λιγότερο αφελές, όταν η Γερμανία υπολογίζει με 25%! Για την Ελλάδα, όπου ο εφιάλτης στην Υγεία και στην Οικονομία συνοδεύεται από τα μεταναστευτικά και εθνικά προβλήματα που οι κυβερνήσεις μας άφησαν επίσης άλυτα, η κατάσταση θα είναι τραγική.
Ανάλυση
Η πολιτική στην Ελλάδα και γενικά στην Ευρώπη φαίνεται πως έχει τελικά καταλάβει πόσο μεγάλη είναι η απειλή για την Υγεία, ειδικά για τις ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού, από την πανδημία του κορώνα ιού – ειδικά μετά τις τρομακτικές εξελίξεις στην Ιταλία. Εν τούτοις, δεν φαίνεται να συνειδητοποιεί καθαρά τις οικονομικές και πολιτικοοικονομικές συνέπειες από την ακινησία της οικονομίας που επέβαλλε, όπως διαπιστώνεται από τις δηλώσεις του πρωθυπουργού και των αρμόδιων υπουργών του – όπου αυτό που συμβαίνει τώρα δεν συγκρίνεται με κανένα άλλο σοκ του παρελθόντος. Εάν δε ο καθένας μας δεν ενεργήσει σαν να πρόκειται να σώσει μόνος του το Έθνος από τον εφιάλτη που προβλέπεται, κυβέρνηση, υπουργοί, κόμματα, βουλευτές, επιχειρηματίες, εργαζόμενοι και Πολίτες, η κατάσταση θα ξεφύγει ολοκληρωτικά από τον έλεγχο.
Ειδικότερα, οι συνθήκες δεν έχουν καμία σχέση με την ανάπτυξη και την ύφεση – ενώ όλα τα υπόλοιπα, όπως το σοκ της προσφοράς ή της ζήτησης, είναι επίσης άνευ σημασίας, ακατάλληλα κατά κάποιον τρόπο. Ακόμη χειρότερα, είμαστε αντιμέτωποι με το μοναδικό στην ιστορία σταμάτημα της οικονομικής ζωής εκ μέρους των κυβερνήσεων σε μεγάλες περιοχές του πλανήτη – το οποίο ελπίζουμε πως θα συνοδευθεί από τη μεγαλύτερη δυνατή στήριξη των κρατών που έχει συμβεί ποτέ μέχρι σήμερα.
Το συνολικό αποτέλεσμα αυτών των δύο ενεργειών, του σταματήματος της οικονομίας και της στήριξης της, δεν είναι καθόλου εύκολο να προβλεφθεί – ενώ χωρίς καμία αμφιβολία οι αναταραχές θα είναι πολύ μεγάλες, εάν τα κράτη δεν ενεργήσουν γρήγορα, μαζικά, αποφασιστικά και μη γραφειοκρατικά. Εντός της Ευρωζώνης δε είναι κάτι περισσότερο από απαραίτητο να λειτουργήσουν όλες οι χώρες μαζί, συντονισμένα και ομοιόμορφα – ενώ η αλληλεγγύη μεταξύ τους είναι απόλυτα αναγκαία. Διαφορετικά η νομισματική ένωση θα καταρρεύσει ξαφνικά, σαν ένας χάρτινος πύργος, συμπαρασύροντας την ΕΕ – με καταστροφικές συνέπειες τόσο για όλα τα κράτη μηδενός εξαιρουμένου, όσο και για τον υπόλοιπο πλανήτη.
Είναι φανερό πάντως πως η ευρωπαϊκή πολιτική δεν έχει συνειδητοποιήσει το μέγεθος του οικονομικού σοκ – κρίνοντας από τις δηλώσεις του Γάλλου υπουργού οικονομικών, σύμφωνα με τις οποίες η οικονομία της χώρας του θα συρρικνωθεί μόλις κατά 1% (πηγή), κάτι που είναι το λιγότερο αφελές. Όσον αφορά δε την Κομισιόν, η οποία ανακοίνωσε την κατάργηση των ορίων χρέους που ισχύουν, τη μη εφαρμογή δηλαδή του συμφώνου σταθερότητας και ανάπτυξης του κ. Σόιμπλε, είναι επίσης αφελής – αφού θα έπρεπε να ανακοινώσει πως όλοι οι κανόνες αναστέλλονται προς το παρόν.
Το ίδιο συμβαίνει με τη γερμανική κυβέρνηση που στην ουσία σιωπά, αδυνατώντας προφανώς να εκτιμήσει την οικονομική κατάσταση – με την καγκελάριο να προσπαθεί να καθησυχάσει την κοινή γνώμη, εμφανιζόμενη να ψωνίζει μόνη της από ένα Σούπερ Μάρκετ, χωρίς μάσκα προστασίας και απόλυτα ήρεμη. Ανάλογες εικόνες, αν και πολύ λιγότερο ψύχραιμες με κριτήριο της αλλεπάλληλες δηλώσεις μέτρων εκ μέρους της κυβέρνησης, βλέπουμε στην Ελλάδα – όπου όμως είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζουν οι Πολίτες τι θα αντιμετωπίσουν, όχι μόνο όσον αφορά την Υγεία, αλλά και την Οικονομία.
Συνεχίζοντας, το σταμάτημα της οικονομικής ζωής, όπως αυτό που επιβλήθηκε, δεν μπορεί να εκτιμηθεί σε όλη του την έκταση – εάν δεν γνωρίζει κανείς για πόσον καιρό θα ισχύουν τα περιοριστικά μέτρα για λόγους Υγείας. Είναι όμως φανερό πως η υποχώρηση της παραγωγής σε μία σειρά κρατών τους πρώτους μήνες θα είναι μεγάλη – αφού ήδη πολλές επιχειρήσεις του κλάδου της επεξεργασίας έχουν κλείσει, ενώ οι επιχειρήσεις δεν θα προβούν σε επενδύσεις για αρκετούς μήνες, έως ότου η κατάσταση ομαλοποιηθεί.
Ειδικά όσον αφορά την Ελλάδα, οι ιδιωτικοποιήσεις θα αναβληθούν, οι εξαγγελθείσες επενδύσεις όπως αυτή του Ελληνικού και οι τουριστικές επίσης, ενώ η τουριστική κίνηση θα καταρρεύσει – με σημαντικές συνέπειες για τον κλάδο των ακινήτων, των κατασκευών, των εταιριών διανομής κοκ. Γενικότερα οι υπηρεσίες στα κράτη της πανδημίας, εκτός από αυτές της Υγείας και του εμπορίου με τα είδη πρώτης ανάγκης, θα μειωθούν σημαντικά – οπότε η συμμετοχή τους στο ΑΕΠ, αφού η δραστηριοποίηση στους συγκεκριμένους κλάδους έχει απαγορευθεί.
Προφανώς οι συνέπειες για κάθε χώρα θα είναι διαφορετικές, ανάλογες με τον τρόπο που συμμετέχουν οι επί μέρους συντελεστές του ΑΕΠ της – όπως στο παράδειγμα της Γερμανίας, στην οποία οι εξαγωγές αποτελούν το 50% του ΑΕΠ της. Σε μία μικρή ανάλυση που έγινε για τη χώρα, σοκάρισαν τα αποτελέσματα – χωρίς όμως να αποτελούν έκπληξη, με κριτήριο αυτά που συμβαίνουν.
Οι συνέπειες για τη Γερμανία
Ειδικότερα, με την υπόθεση πως η γερμανική οικονομία θα παραμείνει σε μεγάλο βαθμό ακίνητη για τέσσερις μήνες, υπολογίσθηκαν από την πλευρά της ζήτησης του ΑΕΠ (= Ιδιωτική Κατανάλωση + Δημόσιες Δαπάνες + Ιδιωτικές επενδύσεις + {Εξαγωγές – εισαγωγές}) τα εξής:
(α) Εάν μειωθεί η ιδιωτική κατανάλωση κατά τη διάρκεια των 4 μηνών περί το 57% από το κανονικό της επίπεδο (υπόθεση που βασίσθηκε στο σύστημα στάθμισης του δείκτη των τιμών καταναλωτή), αυξανόμενη αμέσως μετά στα επίπεδα πριν την κρίση, τότε η υποχώρηση της σε ετήσια βάση θα αφαιρέσει 14% από το ΑΕΠ!. Εάν το κράτος διατηρήσει εδώ τις καταναλωτικές του δαπάνες στο ίδιο επίπεδο με το 2019, τότε η κατανάλωση της συνολικής οικονομίας θα αφαιρέσει λιγότερα – 10% από το ΑΕΠ.
(β) Εάν τώρα οι επενδύσεις παγίου εξοπλισμού περιορισθούν κατά 25% για ολόκληρο το έτος, καθώς επίσης εάν οι εξαγωγές μειωθούν περισσότερο από τις εισαγωγές (για τη Γερμανία οι εξαγωγές είναι κυρίως τα αυτοκίνητα και τα μηχανήματα, ενώ για την Ελλάδα ο τουρισμός που άμεσα συμμετείχε στο ΑΕΠ το 2019 με 18,1 δις € και έμμεσα σχεδόν με 40 δις €), οπότε το εμπορικό πλεόνασμα θα μειωνόταν από 200 δις € στα 100 δις €, τότε η συνολική πτώση του ΑΕΠ από όλους τους συντελεστές του θα ανερχόταν στο 25%!
Περαιτέρω, το πώς θα εξελιχθεί με αυτό το σενάριο το έλλειμμα του προϋπολογισμού και το δημόσιο χρέος (αλλά και το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών), εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το ποιές εισοδηματικές απώλειες των Πολιτών και των επιχειρήσεων θα αντισταθμίσει το κράτος – καθώς επίσης από τις ζημίες που θα επωμισθεί μόνος του ο ιδιωτικός τομέας.
Εάν υποθετικά το κράτος αντισταθμίσει ένα μεγάλο μέρος των μισθολογικών απωλειών για αυτούς τους τέσσερις μήνες, καθώς επίσης εάν στηρίξει τις επιχειρήσεις με αναστολές πληρωμής φόρων, με την πληρωμή των ασφαλιστικών εισφορών των εργαζομένων τους, με πιστώσεις κλπ., τότε θα απαιτηθούν το λιγότερο 300 δις € επί πλέον αυτών που είχαν υπολογισθεί στον προϋπολογισμό – δηλαδή, στα 3,436 τρις € του ΑΕΠ της Γερμανίας (πηγή), σχεδόν το 9%.
Η υποχώρηση τώρα του ΑΕΠ κατά 25%, σε συνδυασμό με τη στήριξη ύψους 9%, θα αύξανε το δημόσιο χρέος της χώρας κατά 30% περίπου, από το 60% του ΑΕΠ στο 80% του ΑΕΠ – κάτι που δεν θα επηρεάσει σημαντικά τη Γερμανία, λόγω των μηδενικών ελλειμμάτων της τα τελευταία χρόνια, του χαμηλού δημοσίου χρέους της, του σχεδόν ανύπαρκτου κόκκινου ιδιωτικού και των τεράστιων πλεονασμάτων του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών της.
Οι συνέπειες για την Ελλάδα
Περαιτέρω, για την Ελλάδα ένα ανάλογο σενάριο με αυτό της Γερμανίας, θα ήταν το λιγότερο απόλυτα καταστροφικό – ενώ δεν θα το άντεχε η ελληνική οικονομία, πόσο μάλλον η κοινωνία που βιώνει τα πάνδεινα τα τελευταία δέκα χρόνια, σε αντίθεση με όλες τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Απλά και μόνο η μείωση της κατανάλωσης που συμμετέχει στην Ελλάδα συνολικά με 162,7 δις € στο ΑΕΠ (γράφημα) ή με σχεδόν 86% (η βιομηχανία μόλις με 8% ενώ στη Γερμανία με περίπου 23%) κατά 57% τους τέσσερις επόμενους μήνες, θα είχε εφιαλτικές συνέπειες για το ΑΕΠ – πόσο μάλλον σε συνδυασμό με τον περιορισμό των επενδύσεων παγίου εξοπλισμού που είναι ήδη στο 50% αυτών πριν το 2010 και των εξαγωγών.
Ακόμη όμως και αν το ΑΕΠ μειωνόταν κατά 15% και όχι κατά 25% όπως στο σενάριο της Γερμανίας, δηλαδή κατά 28 δις € στα 160 δις €, με έλλειμμα 5% του ΑΕΠ σύμφωνα με τα 10 δις € στήριξη που ανακοίνωσε ο πρωθυπουργός (και που δεν θα φτάσουν), τότε το δημόσιο χρέος θα αυξανόταν από τα 356 δις € σήμερα στα 366 δις € στην καλύτερη των περιπτώσεων – οπότε θα διαμορφωνόταν στο αστρονομικό 228% του ΑΕΠ. Όσο για το κόκκινο ιδιωτικό, τις τράπεζες, το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών κοκ., καλύτερα να μην αναφερθούμε – ενώ όλα τα παραπάνω είναι υποθέσεις και εντελώς πρόχειροι υπολογισμοί που θα έπρεπε φυσικά να διενεργηθούν επακριβώς από τις κρατικές υπηρεσίες, έτσι ώστε να μας παρουσιαστεί ένα πιθανό σενάριο.
Έχουν αλήθεια πιθανότητες να συμβούν τα παραπάνω στη χώρα μας, λόγω του σταματήματος της οικονομικής δραστηριότητας, των προβλημάτων που προβλέπονται για τον τουρισμό και τη ναυτιλία που συμμετέχουν άμεσα με 31 δις € στο ΑΕΠ ή με περίπου 16% (έμμεσα σχεδόν με τα διπλάσια), με τη μείωση της κατανάλωσης, των επενδύσεων και των εξαγωγών; Ίσως αλλά ακόμη και να μην είναι τόσο σημαντικές οι συνέπειες, η οικονομία της Ελλάδας που ευρίσκεται σε καθεστώς κυλιόμενης χρεοκοπίας μετά την προδοσία του PSI μάλλον δεν αντέχει ούτε το πιο ήπιο σενάριο – χωρίς καμία διάθεση υπερβολής.
Επίλογος
Ολοκληρώνοντας, αρκετοί αναρωτιούνται από πού θα προέλθουν τα χρήματα που δηλώνουν πως θα διαθέσουν για την καταπολέμηση της κρίσης οι διάφορες χώρες της Ευρωζώνης – αυτές τουλάχιστον που είναι υπερχρεωμένες, όπως η Γαλλία (98% του ΑΕΠ) που αναφέρει 300 δις €, η Ισπανία (96% του ΑΕΠ) που ανέφερε 200 δις €, η Πορτογαλία (122% του ΑΕΠ) ή η Ιταλία (135% του ΑΕΠ) κοκ., αφήνοντας εκτός την Ελλάδα.
Εν προκειμένω, η μοναδική δυνατότητα είναι η ΕΚΤ, όχι μόνο με το πρόγραμμα των 750 δις € που ανακοίνωσε για την απόκτηση ομολόγων από τη δευτερογενή αγορά, έτσι ώστε να σταθεροποιηθούν τα επιτόκια – αλλά με την απ’ ευθείας στήριξη των κρατών, ενδεχομένως μέσω της έκδοσης ευρωομολόγων. Κάτι τέτοιο όμως σημαίνει πως θα έπρεπε να υπάρξει αμέριστη αλληλεγγύη μεταξύ όλων των κρατών – ειδικά εκ μέρους της Γερμανίας και των λίγων άλλων πλεονασματικών κρατών της νομισματικής ένωσης.
Κατά την άποψη μας όμως, με κριτήριο τις πρώτες ενέργειες της χώρας (κλείσιμο των συνόρων με τη Γαλλία, άρνηση της ΕΚΤ να στηρίξει την Ιταλία, άρνηση της Γερμανίας να βοηθήσει την Ιταλία με προστατευτικές μάσκες και μηχανήματα τεχνητής αναπνοής), όπου ακόμη και το Spiegel αναφέρθηκε στην πλήρη απογοήτευση του για την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη (πηγή), δύσκολα θα συμβεί κάτι τέτοιο – οπότε πρέπει να στηριχθούμε στις δικές μας δυνάμεις για να τα καταφέρουμε, με την εκπόνηση ενός ολοκληρωμένου σχεδίου όχι μόνο για την Υγεία αλλά, κυρίως, για την Οικονομία.
Εν προκειμένω, οφείλουμε να συνειδητοποιήσουμε πως δεν έχουμε την πολυτέλεια της λήψης δραστικών μέτρων – όπως οι άλλες χώρες που η Οικονομία τους δεν είναι ήδη κατεστραμμένη σαν την ελληνική. Είναι δε ευθύνη των κομμάτων που κυβέρνησαν εγκληματικά την Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, καθώς επίσης αυτών που τα ψήφισαν ξανά, αλλά το θέμα είναι τι κάνουμε σήμερα με τα συντρίμμια που μας έχουν κληροδοτήσει – πόσο μάλλον όταν ο εφιάλτης στην Υγεία και στην Οικονομία συνοδεύεται στην πατρίδα μας από τα μεταναστευτικά και εθνικά προβλήματα, τα οποία οι κυβερνήσεις μας άφησαν επίσης άλυτα.
Βασίλης Βιλιάρδος22 Μαρτίου 2020
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου