Το Πρόσωπο. Η βάση της Χριστιανικής οντολογίας*

Πηγή : Αντίφωνο

Ο Οικουμενιστής Πιστός - Το πρόσωπο.

Αλέξανδρος Καλόμοιρος†

Μία από τις βασικότερες αιτίες της σύγχυσης που υπάρχει στη χριστιανική ανθρωπολογία προέρχεται από το γεγονός ότι ο ορθολογισμός πολλών χριστιανών έχει αμαυρώσει την οντολογική διάκριση ανάμεσα στην ουσία και την υπόσταση, τη φύση και το πρόσωπο. Το πρόσωπο δεν είναι φύση. Ο Θεός είναι μία φύση σε τρία πρόσωπα. Η φύση του Θεού είναι κοινή στα τρία πρόσωπα. Το κάθε πρόσωπο, όμως, από τα τρία είναι μοναδικό.
Το γεγονός ότι ο Θεός δημιούργησε τον άνθρωπο «κατ’ εικόνα Θεού», συνεπάγεται, εκτός των άλλων, ότι και στον άνθρωπο όπως και στον Θεό, υπάρχει η ίδια διάκριση φύσεως και προσώπων. Και ο άνθρωπος, όπως και ο Θεός, είναι ένας κατά την φύση, αλλά σε μύρια πρόσωπα.
Αυτό που μας κάνει ανθρώπους είναι η φύση μας, που είναι κοινή σε όλους μας. Αυτό που κάνει τον καθένα μας όν μοναδικό και ανεπανάληπτο είναι το πρόσωπό μας. Και τη μεν φύση μας είδαμε από που την έχουμε και πώς δημιουργήθηκε. Το πρόσωπό μας, όμως, είναι ένα μυστήριο. ένα μυστήριο, εντούτοις, πέρα για πέρα χειροπιαστό, αφού είναι κάτι που το ζούμε καθημερινά στον εαυτό μας και στους ανθρώπους που μας περιβάλλουν.
Αυτό που μας κάνει ανθρώπους, όντα διαφορετικά από τα ζώα, είναι το πρόσωπο. Τα ζώα δεν έχουν πρόσωπο, έχουν μόνο φύση. Πρόσωπο δεν υπάρχει παρά μόνο στα λογικά όντα. Ο Θεός είναι πρόσωπο και, κατ’ εικόνα Θεού, οι άνθρωποι και οι άγγελοι είναι κι αυτοί πρόσωπα.
Τι είναι το πρόσωπό μας και από που το έχουμε; Eίναι το αποτύπωμα της σφραγίδας επάνω στη χωμάτινη φύση μας. Η σφραγίδα είναι θεία και μοναδική. Είναι το πρόσωπο του Λόγου του Θεού. Τα αποτυπώματα της σφραγίδας είναι όσα και οι άνθρωποι. Λέγονται εικόνες του Θεού. Το πρωτότυπο μιας βασιλικής σφραγίδας, του βασιλικού δαχτυλιδιού, είναι χρυσό. Τα αποτυπώματα της σφραγίδας, όμως, είναι από την ύλη επάνω στην οποία ακούμπησε το χρυσό δαχτυλίδι, κερί ή πηλός. Το σχέδιο που αποτυπώνεται είναι αυτό που υπάρχει επάνω στο χρυσό βασιλικό δαχτυλίδι.
Στη δική μας περίπτωση, η θεία σφραγίδα είναι το πρόσωπο του Λόγου του Θεού. Ο πηλός που δέχεται τη σφραγίδα είναι η χωμάτινη φύση μας. Το σχέδιο που αποτυπώνεται επάνω στη χωμάτινη φύση είναι η εικόνα του Θεού. Το άγγιγμα της θείας σφραγίδας επάνω στη χωμάτινη φύση είναι η σάρκωση του Θεού Λόγου.
Το σφράγισμα αυτό της χωμάτινης φύσης μας με το πρόσωπο του Θεού Λόγου δεν είναι μόνο μια ιστορική πραγματικότητα. Είναι, κυρίως, μια οντολογική πραγματικότητα, πάνω και πέρα από τον χρόνο, με τα θεμέλιά της στηριγμένα πάνω στον Θεάνθρωπο Ιησού Χριστό.
Τα θεία, λοιπόν, χαρακτηριστικά του είναι μας δεν προέρχονται από τη χωμάτινη φύση μας, αλλά από την εικόνα του Θεού που τυπώθηκε πάνω σ’ αυτή τη φύση. Τα χαρακτηριστικά αυτά είναι η ελευθερία, ο λόγος, η αθανασία, η δεκτικότης της Ενέργειας του Αγίου Πνεύματος, η δυνατότητα της δημιουργίας και άλλα παρόμοια. Δεν είναι χαρακτηριστικά φύσεως, αλλά χαρακτηριστικά προσώπου.
Όπως όλα τα μυστήρια, το πρόσωπο δεν είναι κάτι που μπορεί να οριστεί. Είναι το άπιαστο «κάτι» που έδωσε στους ανθρώπους η ενανθρώπιση του Λόγου και τους έκανε δεκτικούς της Χάριτος και Ενεργείας του Αγίου Πνεύματος. Δεν είναι φύση, δεν είναι μια δεύτερη ουσία. Είναι μια ιδιότητα της χωμάτινης φύσης που όμως είναι δοσμένη απ’ έξω, το αποτύπωμα του Θείου Προσώπου του Υιού και Λόγου του στον καθένα από μας. Αυτό είναι που κάνει τον καθένα από μας όν μοναδικό, ανεπανάληπτο, ελεύθερο, γνωστό στον Θεό και επομένως, εσαεί υπαρκτό στη θεία μνήμη, έτσι ώστε και μετά το θάνατο και τη διάλυση της φύσεώς του, αυτό να μένει «εν χειρί Θεού». Η θεία μνήμη είναι ύπαρξη και ζωή αιώνιος εν Θεώ.
Το πρόσωπο είναι ό,τι μένει από τον άνθρωπο μετά θάνατον. ό,τι τον συνδέει με την καινούρια φύση που θα αποκτήσει με την Ανάσταση, αυτό που γεφυρώνει το παλιό σώμα της φθοράς με το καινούριο της αφθαρσίας και κάνει και το παλιό και το καινούριο σώμα, σώμα του ίδιου και ανεπανάληπτου ανθρώπου.
Ο άνθρωπος είναι από τη φύση του χώμα της γης, έχει το πρόσωπο επειδή ο Θεός τον θέλησε κατ’ εικόνα Του και έγινε άνθρωπος γι’ αυτόν. Επάνω σ’ αυτό το πρόσωπο ενεφύσησε ο Θεός πνοή ζωής, την Χάρη του Αγίου Πνεύματος και έγινε ο άνθρωπος ψυχή ζώσα. όπως γίνεται το σίδερο, που είναι δεκτικό της φωτιάς και όταν έρθει σε επαφή με τη φωτιά πυρακτώνεται κι αυτό από την ενέργεια της φωτιάς.
Το μυστήριο της διάκρισης ανάμεσα στη φύση και τα πρόσωπα είναι πολύ σημαντικό. Τα μυστήρια δεν τα καταλαβαίνουμε, αλλά τα ζούμε. όποιος ζεί την Ορθοδοξία κάτι καταλαβαίνει από τα παραπάνω. όλοι οι υπόλοιποι προσπαθούν να κατανοήσουν τα μυστήρια με τη δύναμη του μυαλού τους.
Ό,τι κι αν είναι αυτό που είμαστε, είναι εν Χριστώ. Μπορούμε να ξεφύγουμε από τη σύγχυση του τι είναι ο άνθρωπος, εάν καταλάβουμε ότι ο Χριστός είναι η ρίζα του είναι μας και το θεμέλιο της ύπαρξής μας.
* Απόσπασμα από το περιοδικό Επίγνωση, τ. 89, Το μυστήριο του ανθρώπου, http://www.zephyr.gr/stjohn/epi89.htm

----------------------

Σχόλιο : Το πρόσωπο λοιπόν, φαίνεται να είναι ο πρωταθλητής της ταυτότητος, η απουσία οποιασδήποτε διακρίσεως. Η παλαιά και η Καινή διαθήκη είναι ένα, η ανθρώπινη φύσις και η φύσις της φυσικής και της βιολογίας είναι ένα, η ενσάρκωση του Κυρίου μας επαναφέρει στο Αρχαίο Κάλλος. Μιά απροσδιόριστη μετά-θάνατον ζωή. Μια θρησκεία που προέρχεται απο την Εκκλησία αλλά που την ακυρώνει ταυτοχρόνως. ΜΙΑ ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ ΠΛΗΡΗΣ ΑΝΤΙΦΑΣΕΩΝ, ΟΠΟΥ ΚΑΛΟΥΝΤΑΙ ΟΙ ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ ΝΑ ΚΑΛΥΨΟΥΝ ΤΑ ΤΕΡΑΣΤΙΑ ΧΑΣΜΑΤΑ ΛΟΓΙΚΗΣ, να συμμετάσχουν στη μωρία του εγχειρήματος.
Ας ξεκινήσουμε: Ουσία και φύση διακρίνονται στην Πατερική θεολογία, δέν ταυτίζονται, όπως επίσης υπόσταση και πρόσωπο διακρίνονται επίσης.
Ας συνεχίσουμε με μιά συμπερασματική μεταφυσική χειρίστου είδους, αιτία και αυτή της ταυτότητος.

"Το γεγονός ότι ο Θεός δημιούργησε τον άνθρωπο «κατ’ εικόνα Θεού», συνεπάγεται, εκτός των άλλων, ότι και στον άνθρωπο όπως και στον Θεό, υπάρχει η ίδια διάκριση φύσεως και προσώπων."

"Ο άνθρωπος είναι από τη φύση του χώμα της γης, έχει το πρόσωπο επειδή ο Θεός τον θέλησε κατ’ εικόνα Του και έγινε άνθρωπος γι’ αυτόν. Επάνω σ’ αυτό το πρόσωπο ενεφύσησε ο Θεός πνοή ζωής, την Χάρη του Αγίου Πνεύματος και έγινε ο άνθρωπος ψυχή ζώσα. όπως γίνεται το σίδερο, που είναι δεκτικό της φωτιάς και όταν έρθει σε επαφή με τη φωτιά πυρακτώνεται κι αυτό από την ενέργεια της φωτιάς."

"Τα θεία, λοιπόν, χαρακτηριστικά του είναι μας δεν προέρχονται από τη χωμάτινη φύση μας, αλλά από την εικόνα του Θεού που τυπώθηκε πάνω σ’ αυτή τη φύση."

Νομίζουμε πώς ένα μόνο ερώτημα αρκεί για να αποκαλύψει την προχειρότητα και την πλάνη.
Εφόσον η υπόστασις του Κυρίου ένωσε ασυγχύτως και αδιαιρέτως τις δύο φύσεις, εάν υπερβούμε την φύση μας, όπως απαιτεί η φιλοσοφία του προσώπου, πώς θα είναι πλέον δυνατή η ένωσις μας με τον Κύριο; Ή μήπως οι νεαροί θαυματοποιοί του λόγου μιμούμενοι την κοσμολογία του Κάντ, ο οποίος στοχάστηκε πώς αφού ο Θεός δημιούργησε τον Κόσμο, τον έσπρωξε και τον άφησε να ζήσει με τους νόμους του, σκέφτηκαν πώς παρομοίως και ο άνθρωπος αφέθηκε να ζήσει μόνος, αφού δέχθηκε την σφραγίδα του λόγου και την πνοή ζωής, με τις ιδιότητες του προσώπου : πού είναι η ελευθερία, ο λόγος, η αθανασία, η δεκτικότης της Ενέργειας του Αγίου Πνεύματος, η δυνατότητα της δημιουργίας και άλλα παρόμοια.
Θεολογικά η φιλοσοφία αυτή είναι ανύπαρκτη και επικίνδυνη!
Η ΠΑΤΕΡΙΚΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΔΙΔΑΣΚΕΙ : τα θεία και ενώνονται και διακρίνονται. Όλες οι διακρίσεις είναι αντίστοιχες με τις ενώσεις.
Έκ της ουσίας η ενέργεια. Η μία αιτία η άλλη αιτιατή, η μία αυθυπόστατος, η δέ άλλη καθεαυτήν ανυπόστατος.
Άλλο είναι ουσία και ενέργεια και έτερον ουσία και φύσις.
Άλλο είναι η ενέργεια και άλλο το ενεργητικόν. Ενέργεια είναι η δραστική και ουσιώδης κίνησις της φύσεως, ενεργητικόν δέ η φύσις απο την οποία προέρχεται η ενέργεια.

Συνεχίζεται

Αμέθυστος