ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΚΑΙ ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΗΝ ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΤΟΥ ΠΛΟΥΡΑΛΙΣΜΟΥ, ΤΗΣ ΠΟΛΛΑΠΛΟΤΗΤΟΣ. (1)

Message from Ecumenical Patriarch Bartholomew on the occasion of the Online Ecumenical Prayer for Christian Unity and for the Future of Europe (Video)

Message from His All Holiness Ecumenical Patriarch Bartholomew I on the occasion of the Online Ecumenical Prayer for Christian Unity and for the Future of Europe on 21 May 2021. 

The service was organised by the Conference of European Churches and the Commission of the Bishops’ Conferences of the European Union (COMECE). This event was hosted by MEP Patrizia Toia, with concluding words by EP Vice-President, Roberta Metsola.

ΦΩΣ ΦΑΝΑΡΙΟΥ: Message from Ecumenical Patriarch Bartholomew on the occasion of the Online Ecumenical Prayer for Christian Unity and for the Future of Europe (Video) (fanarion.blogspot.com)

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΚΑΙ ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΗΝ ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΤΟΥ ΠΛΟΥΡΑΛΙΣΜΟΥ, ΤΗΣ ΠΟΛΛΑΠΛΟΤΗΤΟΣ.

Του M.Pagano.

       

  Η πραγματικότης τού θρησκευτικού πλουραλισμού γίνεται αισθητή πλέον όλο και περισσότερο σαν μία πρόκληση καθοριστικής σημασίας για τον πολιτισμό μας όπως και για την φιλοσοφική και Θεολογική μας σκέψη! Το γεγονός τής υπάρξεως διαφόρων θρησκειών στον κόσμο δέν είναι κάτι καινούργιο, ήταν πολύ γνωστό σε πολλές άλλες κουλτούρες πρίν την δική μας. Αυτό που χαρακτηρίζει με καινούργιο τρόπο το σημερινό πλαίσιο είναι το γεγονός ότι ο θρησκευτικός πλουραλισμός γίνεται όλο και περισσότερο ένα στοιχείο της καθημερινής μας εμπειρίας. Η αύξηση τής επικοινωνίας σε πλανητικό επίπεδο και οι μεταναστευτικές κινήσεις μάς έχουν καταστήσει οικεία αυτή την πραγματικότητα, η οποία προοριζεται να χαρακτηρίσει όλο και πιό βαθειά την μελλοντική κοινωνία. Ένα δεύτερο τυπικό στοιχείο τής σημερινής καταστάσεως είναι ότι η κουλτούρα μας, για εσωτερικούς λόγους τής ανάπτυξής της κυρίως, στρέφει με όλο και μεγαλύτερο ενδιαφέρον το βλέμμα της σ'αυτό το φαινόμενο. Αυτό ερμηνεύθηκε μερικές φορές σαν ένα σύμπτωμα τής κρίσεως τής δυτικής κουλτούρας, αλλά δέν έχει ξεκαθαρίσει ακόμη εάν είναι μία καταστροφική κρίση ή μία κρίση ανάπτυξης η οποία μπορεί να οδηγήσει σε ένα πλάτεμα τών οριζόντων μας!

          Σε κάθε περίπτωση η ίδια η πραγματικότης τού θρησκευτικού πλουραλισμού μάς παρουσιάζεται απ'αρχής σαν ενα φαινόμενο εξαιρετικά αμφίθυμο. Απο το ένα μέρος είναι μία ευκαιρία θετική, διότι η συνάντηση με ανθρώπους οι οποίοι ανήκουν σε διαφορετικούς κόσμους μάς φανερώνει άγνωστους μέχρι τότε ορίζοντες και δείχνει, στην θρησκευτική εμπειρία, νέες πάντοτε πηγές πλούτου και νέα βάθη. Απο το άλλο αντιπροσωπεύει έναν κίνδυνο, μία απειλή, διότι το σύστημα αναφορών τής παραδόσεώς μας αμφισβητείται και μοιάζει να τρεκλίζει απο αβεβαιότητα και η έλλειψη σιγουριάς που προέρχεται απο αυτό προκαλεί πολύ συχνά αντιδράσεις φανατισμού, δογματικό κλείσιμο ακόμη και βίας.

          Η αυξημένη προσοχή για τον πλουραλισμό συνδυάζεται στην συνέχεια με ένα άλλο φαινόμενο, το οποίο δέν αφορά ίσως όλη την Δύση αλλά συμπαρασύρει πολλές περιοχές! Προτίθεμαι να μιλήσω για την αυξημένη προσοχή για την θρησκευτική διάσταση και για την σφαίρα τού Ιερού, η οποία φανερώθηκε τα τελευταία χρόνια! Και αυτό το φαινόμενο είναι σύνθετο και ενεργοποιεί πρός αξιολογήσεις θετικές και αρνητικές. Έτσι λοιπόν αυτό το νέο φαινόμενο πρέπει να μας προειδοποιήσει ότι το πλαίσιο μέσα στο οποίο αντιμετωπίζουμε το θέμα τού πλουραλισμού δέν είναι δυνατόν να περιγραφεί έτσι απλά σε όρους εκκοσμίκευσης. Σκέψη και αυτονομία τού ανθρώπου μαζί με την ανανεωμένη προσοχή για το ιερό ανήκουν πλέον στην κατάστασή μας, και είναι και τα δύο θέματα εκτεθειμένα στις αμφισβητήσεις και τις προκλήσεις του πλουραλισμού τών θρησκειών και τών κουλτούρων.

          Για να έλθουμε πιό άμεσα σε εμάς, ο πλουραλισμός αμφισβητεί όλες μας τις θεωρητικές επιστήμες: την Θεολογία, την φιλοσοφία, όπως επίσης και τις ανθρωπιστικές επιστήμες τής θρησκείας. Για την Θεολογία γίνεται προβληματική πρώτα απ'όλα η σχέση με την σύνθετη κληρονομιά την οποία μάς άφησε ο Μπάρθ. Αυτός απο το ένα μέρος είχε υπογραμμίσει το πρωτείο τού Θεού, την ετερότητά του και την υπεροχή του, απο το άλλο είχε τονίσει και φανερώσει την ανθρώπινη διάσταση, τον χαρακτήρα τής αυτολύτρωσης και της αμαρτίας, που συνδέεται με την θρησκεία. Η πρόσφατη Θεολογία λοιπόν είναι υποχρεωμένη να ξανασκεφθεί αυτή την δεύτερη πλευρά. Η θρησκευτική εμπειρία επαναπροσδιορίζεται, επανεκτιμάται και ερευνάται στην συνθετότητά της. Και αυτή η επανεκτίμηση απαιτεί τον σύνδεσμο, αυτού του θέματος τής θρησκείας, μ'έναν καινούργιο τρόπο, με την άλλη πλευρά τής κληρονομιάς τού Μπάρθ, με το πρωτείο τού Θεού και της αποκαλύψεώς του, η οποία διατηρεί πάντοτε την επικαιρότητά της! Όσο για την φιλοσοφία, αυτή πρέπει να αντιμετωπίσει, στενά συνδεδεμένες, δύο διακεκριμένες τάξεις ερωτήσεων.

          Πρώτα απ'όλα υπάρχουν μερικά κλασσικά ερωτήματα τής μεταφυσικής, τα οποία προτείνονται με ανανεωμένη δύναμη στην νέα κατάσταση! Πώς μπορούμε να σκεφθούμε μαζί την ενότητα τής αλήθειας και την πολλαπλότητα τών διατυπώσεών της ; Πώς μπορούν να διασωθούν ταυτόχρονα, το πρωτείο τού Απολύτου και ο ιστορικός και τυχαίος χαρακτήρας τών εκφράσεών του; Δίπλα σ'αυτές αναδύονται άλλες ερωτήσεις, πιό δεμένες στην συγκεκριμένη κατάσταση όπου ασκείται ο διάλογος και ίσως πιό ταιριαστές σε έναν στοχασμό ο οποίος κατευθύνεται με ερμηνευτική σημασία και νόημα! Πώς θα γίνει η αντιπαράθεση ανάμεσα σε φορείς διαφορετικών πίστεων, οι οποίες προτείνουν όλες τους μία απαίτηση απολύτου αλήθειας; Πώς ερμηνεύεται το γεγονός ότι, ενώ βρίσκομαι σε διάλογο, πρέπει να είμαι πιστός στην ταυτότητά μου απο το ένα μέρος και απο το άλλο ικανός να αναγνωρίσω νέα στοιχεία αληθείας στον άλλον; Και για να πούμε την αλήθεια αυτές οι ερωτήσεις ανακοινώνονται ήδη, με όλη τους την δύναμη, και στο εσωτερικό τής Θεολογικής συζητήσεως!

          Εάν διατρέξουμε τις Θεολογικές συζητήσεις οι οποίες διανεργήθηκαν τα τελευταία χρόνια, ιδιαιτέρως στην Αμερική, αλλά κατά ένα μέρος και στην Ευρώπη, μπορούμε να φτιάξουμε έναν εντυπωσιακό έλεγχο θεμάτων καθαρά φιλοσοφικών τα οποία παρουσιάστηκαν με βία σχεδόν. Το Απόλυτο και η ιστορική επιρροή, η σχέση ανάμεσα σε υποκείμενο και αντικείμενο, η σχέση ανάμεσα σε έννοια και σύμβολο, ο δεσμός και η εναλλαγή ανάμεσα στην θεωρία και την πράξη, η εκλογή ανάμεσα σε μία πραγματεία περισσότερο καθολική και αντικειμενική και μία προοπτική πιό αποφασιστικά ερμηνευτική. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η Θεολογία, ξεκινώντας απο την συγκεκριμένη κατάσταση τής Χριστιανικής πίστης, υποχρεώνεται να αντιμετωπίσει καθολικά θέματα, ενώ αντιστρόφως η φιλοσοφία η οποία κινείται στο μέσον τής Καθολικής επικοινωνίας, συγκρούεται εδώ ενάντια στον συγκεκριμένο χαρακτήρα τών διαφορετικών απαιτήσεων τής απολύτου αληθείας, και είναι αναγκασμένη να λογαριαστεί με την πραγματικότητα τού θρησκευτικού συμβόλου, πρεπει να αποδεχθεί ότι οι στοχασμοί τής μετανεωτερικής γεύσεως, για την συμπαρουσία πολλών κουλτούρων γίνονται άχρωμοι και δέν πείθουν πλέον, παρά μόνον εάν λάβουν στα σοβαρά υπ'όψιν την απαίτηση για αλήθεια, την οποία προτείνουν οι διάφορες θρησκείες.

          Αυτό το πλέγμα, και αυτή η γειτνίαση ίσως, ανάμεσα στις δύο επιστήμες, έχει την σημασία της: συνεισφέρει στην μαρτυρία τού εκρηκτικού χαρακτήρος , αλλά και φλογερού, γεμάτου πάθους, τής προκλήσεως την οποία προτείνει ο πλουραλισμός, ταρακουνώντας την κουλτούρα μας και υποχρεώνοντάς την να επανεξετάσει τα περιεχόμενά της και τις προόδους τών επιχειρημάτων της.

Συνεχίζεται

Αμέθυστος.