ΤΟ "ΤΡΙΤΟ ΔΙΠΛΑΣΙΑΖΕΙ" (3)

 Συνέχεια από: Πέμπτη 3 Φεβρουαρίου 2022

Το πνεύμα στην Θεολογία της ιστορίας του Ιωακείμ ντα Φιόρε
 του Antonio Stagliano.

3. Η ανθρώπινη ιστορία είναι Τριαδική: τρείς καταστάσεις, πέντε εποχές,
 επτά ηλικίες!

         

 Το όραμα της ιστορίας του Ιωακείμ είναι εσωτερικώς Τριαδικό. Η ιδιαίτερη ερμηνεία του τής ιστορικής προόδου δέν θα του δινόταν με τίποτε χωρίς την ερμηνευτική αναφορά στο δόγμα της Τριάδος. Όλη του η λογοτεχνική παραγωγή απο την αρχή μέχρι το τέλος, είναι τριαδική: τα τρία κύρια έργα του είναι μία εικαστική μαρτυρία. Καθαυτά συνιστούν κάτι σαν τριλογία αφιερωμένη στα τρία θεία πρόσωπα.

          Οι τρείς καταστάσεις του κόσμου.

         
 Η διάκριση στην ιστορία τριών εποχών ή καταστάσεων καθοδηγείται απο το τριαδικό μυστήριο τού Θεού το οποίο σ'αυτές τις τρείς ιστορικές περιόδους βρίσκει έναν ζωντανό αντικατοπτρισμό στον χρόνο. Η Τριάδα είναι στην ιστορία, χωρίς να χάνει την υπερβατικότητά της. Η Τριάδα διαθέτει έτσι μία ιστορία την μόνη δυνατή εκείνη την ίδια των ανθρώπων.

          Η σελίδα του Ιωακείμ είναι ενδιαφέρουσα, καρπός μίας δημιουργικής φαντασίας, η οποία είναι δύσκολο να δεχθεί μία σύνθεση λόγω τής αφθονίας ενός λεπτού συμβολισμού στην ανακάλυψη ανέκδοτων παραλληλισμών και διαφωτιστικών συμμετριών. Προσλαμβάνεται έτσι όπως είναι, με την συμβουλή να μήν χαθεί στην προσπάθεια να  κυριαρχήσουμε, μέσω της μνήμης, όλες εκείνες τις σημαντικές υπογγραμίσεις οι οποίες έχουν σαν σκοπό τους να ενώσουν ιστορικά στοιχεία με κοσμικά, στην προσπάθειά του να συμπεριλάβει ολόκληρο το σύμπαν σε έναν τριμερή ρυθμό ο οποίος απο κατάσταση σε κατάσταση φανερώνει την ανόρθωση στην οποία τείνει η ανθρωπότης, όπως είναι το δικό της αδυσώπητο πεπρωμένο της τελειώσεως. Η βαθμιαία ανανέωση του κόσμου περιγράφεται με μία τριαδική στυλιστική επιμονή σε μία ανοδική κίνηση πρός μία φανέρωση όλο πιό πλήρη και τέλεια. Πραγματοποιείται μία βαθειά εσωτερίκευση η οποία αφορά τις ανθρώπινες σχέσεις (σκλάβοι, ελεύθεροι άνθρωποι, φίλοι), το προοδευτικό κέρδος τού νοητού Θείου σχεδίου (Επιστήμη, σοφία, πληρότης της νοήσεως), ακουμπά τα προϊόντα τής γής και τις εποχές, αλλά και το σύμπαν, σημειώνει μία ποιοτική πρόοδο τής θρησκευτικής εμπειρίας (φόβος, πίστη, έλεος) και δέν ξεχνά τους ίδιους τούς λειτουργικούς ρυθμούς και τις σωτηριώδεις οικονομίες (νόμος, χάρις και ακόμη περισσότερη χάρις). Είναι μία γοητευτική οδός ιστορικοποιήσεως του Τριαδικού σχήματος που αξίζει τον κόπο να γευτούμε στο πρωτότυπο.

          [Στην πραγματικότητα, όπως θα'χουμε κατανοήσει ήδη όλοι μας πρόκειται για τις άκτιστες ενέργειες, τις κοινές ενέργειες της Αγίας Τριάδος, οι οποίες απο πάντοτε κινούν και συντηρούν κ.τ.λ. την δημιουργία και τις οποίες ανακάλυψαν κάπως καθυστερημένα οι λατίνοι καταστρέφοντας τες όμως συγχρόνως, διότι τις ταύτισαν με την Αγία Τριάδα την ίδια, με τα Πρόσωπα και στην συνέχεια με το Άγιο Πνεύμα. Τίποτε καλό δέν μπορεί να προκύψει απο τους λατίνους].

          Τρείς είναι λοιπόν οι καταστάσεις του κόσμου, τις οποίες όπως έχουμε ήδη γράψει σ'αυτό το έργο, τα σύμβολα των αγίων κειμένων μάς παρουσιάζουν. Η πρώτη είναι εκείνη κατά την οποία ζήσαμε κάτω απο τον νόμο, η δεύτερη είναι εκείνη κατά την οποία ζούμε κάτω απο την χάρη, η τρίτη, της οποίας η έλευση είναι η επόμενη, είναι εκείνη κατά την οποία θα ζήσουμε σε μία κατάσταση χάριτος πιό τέλειας. Έτσι λοιπόν η πρώτη κύλισε κάτω απο την κυριαρχία τής επιστήμης, η δεύτερη κυλά κάτω απο εκείνη τής σοφίας, η τρίτη θα χρησιμοποιήσει την πληρότητα της νοήσεως. Η πρώτη διήλθε μέσα από τήν σκλαβιά, η δεύτερη χαρακτηρίζεται απο μία αδελφική υπηρεσία, διακονία, η τρίτη θα επιδιώξει την ελευθερία. Η πρώτη ξεχωρίζει για τις τιμωρίες, η δεύτερη για την πράξη, η τρίτη για τον διαλογισμό. Η πρώτη σημαδεύεται απο τον φόβο, η δεύτερη απο την πίστη, η τρίτη απο το έλεος. Η πρώτη περίοδος είναι εκείνη των σκλάβων, η δεύτερη των υιών, η τρίτη είναι εκείνη των φίλων. Η πρώτη είναι ο χρόνος των γερόντων, η δεύτερη των νέων, η τρίτη των παιδιών. Η πρώτη φωτίστηκε απο το φώς των αστεριών, η δεύτερη απο το φώς της αυγής, η τρίτη θα λάμψει ολόκληρη την ημέρα. Η πρώτη αντιστοιχεί στον χειμώνα, η δεύτερη στην αρχή της ανοίξεως, η τρίτη στο καλοκαίρι. Η πρώτη παρήγαγε τα λάχανα, η δεύτερη τα τριαντάφυλλα, στην τρίτη θα ανθίσουν τα κρίνα. Η πρώτη έδωσε το χορτάρι, η δεύτερη τα στάχυα, η τρίτη θα δώσει το σιτάρι. Η πρώτη μας προμήθευσε το νερό, η δεύτερη το κρασί, η τρίτη θα μας δώσει το λάδι. Η πρώτη κατάσταση ανήκει στον Πατέρα, ο οποίος είναι ο δημιουργός όλων των πραγμάτων, η δεύτερη στον Υιό, ο οποίος δέχθηκε να μοιραστεί μαζί μας την λάσπη μας, η τρίτη στο Άγιο Πνεύμα, για το οποίο ο Απόστολος λέει: "όπου το πνεύμα του Κυρίου εκεί η ελευθερία (2 Κορ 3,17).

          [Και όπως λέει και ο Ζηζιούλας ότι δέν εμφανίζονται ταυτόχρονα τα πρόσωπα της Αγίας Τριάδος, διότι υπάρχει Αρχή, Αιτία, οπότε θα υπάρχει και τέλος. Αυτό ψελλίζει και ο Ιωακείμ και χωρίζει τα αχώριστα, στις εποχές της Γής και στην Ιστορία].     

          Μία διαυγής σελίδα, διαφανής στο στυλιστικό επίπεδο, η οποία δίνει λαβή για σκέψη, καθότι τα πάντα σ'αυτή είναι σύμβολο, σε ένα δάσος εικόνες που διασταυρώνονται μεταξύ τους, και λειτουργούν όλες μαζί για την κοινοποίηση μίας αγγελίας η οποία προορίζεται να κάψει τα βάρη του παρελθόντος και του παρόντος, δίνοντας μεγαλύτερη διέξοδο στις δυνατότητες των διαφορετικών ιστορικών διαδοχικών εποχών, των διαφορετικών εποχών της ζωής, για να κερδίσει ένα μέλλον της ολοκληρώσεως, όπου η ανάμειξη πνευματικής ζωής και κοινωνικής ισότητος δικαιώνει εκείνη την μυστική δημοκρατία η οποία βρίσκει στο Ευαγγέλιο του Χριστού το παραδειγματικό του πρόγραμμα: Το άγγελμα. Μία πολύ μικρή σπίθα που θα ανάψει το σύμπαν.

          Για να μεγιστοποιήσει αυτή την συμβολική προοπτική, άς σημειώσουμε, μόνον για παράδειγμα , την έκφραση : "Η πρώτη είναι η εποχή των γέρων, η δεύτερη των νέων, η τρίτη των παιδιών". Εδώ η σημασία "γέρος", "νέος", "παιδί" στηρίζεται στην βάση της αποδοχής τού Ευαγγελίου του Χριστού και της κοινοποιήσεώς του, σύμφωνα με το οποίο η πρώτη κατάσταση είναι πεπερασμένη, καθώς φτάνει στην τελευταία φάση της ζωής του. Γι'αυτό μπορούμε να πούμε χωρίς αντίφαση στους όρους ότι "η πρώτη των τριών καταστάσεων ξετυλίχθηκε στους χρόνους του νόμου, όταν ο λαός του Κυρίου ακόμη σχετικώς παιδικός, ζούσε στην κατάσταση της σκλαβιάς κάτω απο τα στοιχεία αυτού του κόσμου, καθώς δέν ήταν σε θέση να διευκρινήσει την ελευθερία του πνεύματος μέχρι την έλευση Αυτού που είπε: Εάν σας ελευθερώσει ο Υιός, θα είστε αληθινά ελεύθεροι. Εκείνα τα χρόνια των γέρων κατοικήθηκαν απο έναν λαό παιδικό ακόμη. Είναι προφανές ότι η σημασία των ουσιαστικών και των επιθέτων ποικίλει σύμφωνα με την προοπτική με την οποία προχωρά στην αξιολόγηση. Έτσι λοιπόν πολύ σωστά ο Ιωακείμ μπορεί να δείξει την τρίτη εποχή, εκείνη του πνεύματος, της ωριμότητος και της ολοκληρώσεως σαν την "εποχή των παιδιών", τον χρόνο τής καθαρότητος που θα εξασφαλίσει η φωτιά του πνεύματος, η εποχή της εγρήγορσης των πνευματικών ανθρώπων, ανθρώπων οι οποίοι έγιναν ολοκληρωτικώς διαφανείς στο έργο του πνεύματος, της ωριμότητος και της ολοκληρώσεως, οι οποίοι εμπιστεύτηκαν ριζικά και έθεσαν εαυτούς στην διάθεση (όπως τα μωρά στις μητέρες τους) τής ενέργειας του πνεύματος και γι'αυτό ικανοί να αρνηθούν τους πειρασμούς τούς διφορούμενους τής εξουσίας της γνώσεως και του πλούτου, πραγματοποιώντας την προφητική αγγελία του Ησαΐα γύρω απο τα σπαθιά που μεταμορφώνονται σε αλέτρια για να εργαστούν την γή και τα ακόντια σε δρεπάνια για τον θερισμό και να φέρουν τους καρπούς της δικαιοσύνης και της ειρήνης! Η οργάνωση της ιστορίας στο τέλος θα δημιουργήσει μία νέα "τάξη"-μία πνευματική ανανέωση όλης τής ανθρωπότητος, η οποία διέρχεται μέσω μίας ριζικής πνευματοποιήσεως των ίδιων των δομών της Εκκλησίας. Αυτή η νέα τάξη, μία μορφή του πνεύματος, ξεκίνησε ήδη στην μοναστική εμπερία και τώρα πρέπει να φθάσει στην τελευταία της εφαρμογή.

          Παραμένοντας πάντοτε σ'εναν εικονικό και συμβολικό ορίζοντα, ο Ιωακείμ μπορεί να τολμήσει ακόμη και την περιοδοποίηση τής ιστορίας και να προχωρήσει στην Τριαδική απόδοση των ταυτοποιημένων εποχών. Το τριαδικό σχήμα μας δίνει την δυνατότητα να δείξουμε με ακρίβεια την ανάπτυξη των τριών καταστάσεων τού κόσμου στις φάσεις τους της αρχής, της αναπτύξεως και της ολοκληρώσεως. Έτσι η πρώτη αρχίζει με τον Αδάμ, ωριμάζει με τον Αβραάμ και ολοκληρώνεται με τον Χριστό. Η δεύτερη ξεκινά με τον Ozia καρποφορεί στον Πατέρα τού Ιωάννου τού Βαπτιστού (Ζαχαρία) και είναι έτοιμη να περάσει στην τρίτη τής οποίας η έλευση-ξεκίνησε όμως ήδη με τον Άγιο Βενέδικτο-είναι έτοιμη να πραγματοποιηθεί με έναν τρόπο πλήρη και οριστικό.

          Η πρώτη εποχή καλύπτει όλη την Π.Δ. και είναι η "εποχή του Πατρός", η δεύτερη αφορά την Κ.Δ. και είναι "εποχή του Υιού", η τρίτη παραπέμπει στην εσωτερίκευση τής Χριστιανικής εμπειρίας στον κόσμο, και είναι η "εποχή τού Πνεύματος", η οποία χαρακτηρίζεται απο την τάξη των μοναχών (όπως η πρώτη ήταν των συζύγων και η δεύτερη των ιερέων).

          Αναφορικά μ'αυτή την σχηματοποίηση δύο παρατηρήσεις είναι σημαντικές για να αποφύγουμε την προβολή στην σκέψη τού Ιωακείμ θεμάτων που δέν ταιριάζουν! Πρώτα απ'όλα, η υπογράμμιση της διασυνδέσεως ανάμεσα στις διαφορετικές εποχές. Οι εποχές είναι τρείς, αλλά οι Διαθήκες είναι δύο. Η εποχή του Υιού καλύπτει την Κ.Δ αλλά έχει τις ρίζες της και στην Π.Δ. (αρχίζει με τον Οzia), έτσι εκείνη του πνεύματος αναφέρεται στην μετά-αποστολική περίοδο, αλλά δέν έχει άλλο περιεχόμενο απο εκείνο που εκφράσθηκε στην Κ.Δ απο την εποχή του Υιού, καθότι το Πνεύμα εσωτερικεύει, προσωποποιεί τον Χριστό και τον καθιστά οικουμενικό. Έπειτα,η σημείωση ότι οι δύο τελευταίες καταστάσεις αρχίζουν στην φάση της "ολοκληρώσεως" τής προηγούμενης κατάστασης, έτσι ώστε η προηγούμενη να μήν καταργείται, αλλά να επαληθεύεται. Γι'αυτό η Π.Δ. δέν ξεχνιέται, αλλά ζεί στις άλλες δύο εποχές, στις άλλες δύο καταστάσεις του κόσμου !

Συνεχίζεται

Αμέθυστος.