Συνέχεια από:Τετάρτη 10 Ιουνίου 2020
Η δραστηριότης του ανθρώπου θα μειωνόταν επομένως σε μία πολλαπλότητα σποραδικών πράξεων, απομονωμένων μάλιστα μεταξύ των; Παρότι είναι αλήθεια πώς τελικώς η πράξη είναι πάντοτε ένα ατομικό γεγονός-μία πρωτοβουλία μίας ατομικής ελευθερίας η οποία κινείται απο την αναπαράσταση ενός συγκεκριμένου σκοπού-ο Αριστοτέλης ενδιαφέρεται να εξάγει το σχέδιο, μοναδικό και διαφοροποιημένο ταυτοχρόνως, που οδηγεί και κατευθύνει την ανθρώπινη ζωή στην ολότητα της. Χάρη στο οποίο, η ανθρώπινη ζωή εάν πετύχει είναι κάτι άλλο απο μία διαδοχή επεισοδίων χωρίς κάποιο σύνδεσμο μεταξύ τους. Σύμφωνα με μία μέθοδο αγαπητή στον Αριστοτέλη, προσπαθεί να σχεδιάσει την επιστήμη που μπορεί να μας δώσει την γνώση αυτού του σχεδίου.
Η απάντηση που δίνει ήδη στο ξεκίνημα της Ηθικής Νικομάχειας, μας ξαφνιάζει: "η υπέρτατη και ηγεμονική επιστήμη", εκείνη που πρέπει να μας προσφέρει την γνώση του Sommo Bene, του υπέρτατου Αγαθού, δέν είναι άλλη απο την πολιτική (Ι, 1, 1094 α 28). Μπορούμε να αναρωτηθούμε βεβαίως σ'αυτό το σημείο εάν η πολιτική δέν αντιστρατεύεται την σοφία,η οποία αναδεικνύεται σ'ένα άλλο πλαίσιο (Μεταφ 982 b 4) σαν η υπέρτατη επιστήμη, όλων (αρχικότατη), διότι αυτή γνωρίζει τις αρχές και επομένως και τους πιό υψηλούς σκοπούς. Υπάρχουν λοιπόν δύο υπέρτατα αγαθά στον Αριστοτέλη, ή τουλάχιστον δύο εννοιολογήσεις του Sommo Bene σύμφωνα με την ανάθεση του νοερού καθορισμού στη σοφία, δηλαδή στην πολιτική;
Στην πραγματικότητα παρότι εμφανίζονται εδώ δύο διαφορετικές οπτικές γωνίες, δέν φαίνεται να βρίσκονται σε αντίφαση. Εκείνη της Ηθικής δέν είναι ένας καθαρά θεωρητικός ορισμός τού Αγαθού, αλλά ένας θεωρητικός καθορισμός ο οποίος κατευθύνεται άμεσα πρός την πρακτική. Έτσι λοιπόν ο άνθρωπος είναι ένα "ζώον εκ φύσεως πολιτικό" (Πολιτικά 1253 α 3), η ιδιότης του οποίου τον καθιστά διαφορετικό απο τα άλλα ζωντανά όντα ( απο τα ζώα αλλά και απο τους Θεούς), είναι ότι ζεί σε κοινωνία και μάλιστα στην πιό υψηλή μορφή αυτής της κοινωνίας που είναι η πόλις. Έτσι λοιπόν καθόσον η πολιτική είναι η πιό υψηλή μορφή της ζωής του ανθρώπου, η ζωή η οποία επιτρέπει στον άνθρωπο-όπως λέγεται αλλού στα πολιτικά ( 1252 b 30)-όχι μόνον να ζεί αλλά να εξασφαλίζει και το Εύ ζείν (εύ ζήν), δέν μας εκπλήσσει το γεγονός ότι ακόμη και σε ένα έργο ηθικής, η πολιτική ανακηρύσσεται η πιό υψηλή επιστήμη σχετικά με τους σκοπούς τού ανθρώπου.
Αλλά ο Αριστοτέλης μας δίνει και έναν ακριβέστερο λόγο γι' αυτή την αρχιτεκτονική λειτουργικότητα τής πολιτικής αναφορικά με τις άλλες επιστήμες: " Πραγματικά είναι η πολιτική που καθορίζει και σταθεροποιεί ποιές επιστήμες είναι απαραίτητο να καλλιεργηθούν στις πόλεις και ποιές πρέπει να μάθει κάθε τάξη πολιτών και μέχρι ποιού σημείου'' (Νικομάχεια, 1094 α 27-b1). Κάτι που σημαίνει πώς η πόλις είναι υπεύθυνη για την παιδεία. Και έτσι λοιπόν, ακριβώς μέσω της παιδείας οι άνθρωποι δέν μαθαίνουν να ζούν καλά αλλά αποκτούν αυτό που θα ονομάζαμε σήμερα καλλιέργεια (κουλτούρα), δηλαδή την συνθήκη μέσω της οποίας αυτή η καλή ζωή καθιστάται δυνατή.
Και δέν πρέπει να ξεχάσουμε πώς μία πολιτική που συμπεριφέρεται καλά και με επάρκεια, σε μία τάξη πολιτών που διαθέτουν ένα ιδιαίτερο ταλέντο, πρέπει να προσφέρει την δυνατότητα φυγής απο τις καθημερινές υπηρεσίες τής πολιτικής ζωής και την αφιέρωσή τους ολοκληρωτικώς στην θεωρητική ζωή, δηλαδή σε μία ζωή σχολής, αφιερωμένης στην καθαρή γνώση, που δέν προσφέρει κανένα όφελος. Για τον άνθρωπο, ακόμη και ο μοναχικός στοχασμός είναι δυνατός μόνον εάν ζεί σε μία καλά οργανωμένη πολιτική. Το πρωτείο της πολιτικής φυσικά δέν συνεπάγεται πώς η πολιτική μπορεί να έχει κάποιο δικαίωμα ελέγχου στο περιεχόμενο των θεωρητικών επιστημών, για τις οποίες η "ελευθερία" συνιστά ένα απο τα βασικότερα χαρακτηριστικά (Μεταφ 982 b 24-28). Ούτε μπορεί να απαιτήσει η πολιτική να γίνει ένα είδος υπέρ-επιστήμης. Η πρακτική της υπεροχή, η μοναδική, εξάλλου που της ανήκει, περιορίζεται στην οργανωτική της λειτουργία.
Εξάλλου ο Αριστοτέλης δέν επιθυμεί να αντικαταστήσει με την πολιτική τήν ηθική, σαν την μοναδική επιστήμη του ανθρώπινου αγαθού. Ο Φιλόσοφος, όπως είδαμε ήδη, αφιερώνει ξεχωριστές εργασίες σ'αυτές τις δύο επιστήμες. Θέμα της ηθικής είναι η ιδιωτική ζωή του ανθρώπου. Ο Αριστοτέλης δέν είναι βέβαιος, διαφορετικά απο τον Πλάτωνα, για την ταυτότητα του αγαθού τού ατόμου και του αγαθού της πόλης. Στα πολιτικά θα αποδείξει πως πρόκειται για ένα πραγματοποιήσιμο ιδανικό μόνον σε κάποιες θεσμικές συνθήκες, και εξαρτάται επομένως απο την πολιτική. Και έτσι λοιπόν τού αρκεί να εξετάσει στα Ηθικά τις ιδιαίτερες συνθήκες τής αρμονικής ασκήσεως τής ιδιωτικής ζωής, οι οποίες συμπίπτουν μόνον στην καλύτερη των περιπτώσεων με την τελειότητα τής πολιτικής ζωής. Αυτή η "καλύτερη των περιπτώσεων" παραμένει ένας ορίζων ο οποίος δέν απουσιάζει ποτέ, αλλά δέν εμπλέκεται στον προσδιορισμό τού περιεχομένου τής καθαυτής ηθικής ζωής.
Συνεχίζεται
Αμέθυστος
Ο ΗΘΙΚΟΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ
Του Pierre Aubenque
Η πολιτική : Επιστήμη-Οδηγός;
Η δραστηριότης του ανθρώπου θα μειωνόταν επομένως σε μία πολλαπλότητα σποραδικών πράξεων, απομονωμένων μάλιστα μεταξύ των; Παρότι είναι αλήθεια πώς τελικώς η πράξη είναι πάντοτε ένα ατομικό γεγονός-μία πρωτοβουλία μίας ατομικής ελευθερίας η οποία κινείται απο την αναπαράσταση ενός συγκεκριμένου σκοπού-ο Αριστοτέλης ενδιαφέρεται να εξάγει το σχέδιο, μοναδικό και διαφοροποιημένο ταυτοχρόνως, που οδηγεί και κατευθύνει την ανθρώπινη ζωή στην ολότητα της. Χάρη στο οποίο, η ανθρώπινη ζωή εάν πετύχει είναι κάτι άλλο απο μία διαδοχή επεισοδίων χωρίς κάποιο σύνδεσμο μεταξύ τους. Σύμφωνα με μία μέθοδο αγαπητή στον Αριστοτέλη, προσπαθεί να σχεδιάσει την επιστήμη που μπορεί να μας δώσει την γνώση αυτού του σχεδίου.
Η απάντηση που δίνει ήδη στο ξεκίνημα της Ηθικής Νικομάχειας, μας ξαφνιάζει: "η υπέρτατη και ηγεμονική επιστήμη", εκείνη που πρέπει να μας προσφέρει την γνώση του Sommo Bene, του υπέρτατου Αγαθού, δέν είναι άλλη απο την πολιτική (Ι, 1, 1094 α 28). Μπορούμε να αναρωτηθούμε βεβαίως σ'αυτό το σημείο εάν η πολιτική δέν αντιστρατεύεται την σοφία,η οποία αναδεικνύεται σ'ένα άλλο πλαίσιο (Μεταφ 982 b 4) σαν η υπέρτατη επιστήμη, όλων (αρχικότατη), διότι αυτή γνωρίζει τις αρχές και επομένως και τους πιό υψηλούς σκοπούς. Υπάρχουν λοιπόν δύο υπέρτατα αγαθά στον Αριστοτέλη, ή τουλάχιστον δύο εννοιολογήσεις του Sommo Bene σύμφωνα με την ανάθεση του νοερού καθορισμού στη σοφία, δηλαδή στην πολιτική;
Στην πραγματικότητα παρότι εμφανίζονται εδώ δύο διαφορετικές οπτικές γωνίες, δέν φαίνεται να βρίσκονται σε αντίφαση. Εκείνη της Ηθικής δέν είναι ένας καθαρά θεωρητικός ορισμός τού Αγαθού, αλλά ένας θεωρητικός καθορισμός ο οποίος κατευθύνεται άμεσα πρός την πρακτική. Έτσι λοιπόν ο άνθρωπος είναι ένα "ζώον εκ φύσεως πολιτικό" (Πολιτικά 1253 α 3), η ιδιότης του οποίου τον καθιστά διαφορετικό απο τα άλλα ζωντανά όντα ( απο τα ζώα αλλά και απο τους Θεούς), είναι ότι ζεί σε κοινωνία και μάλιστα στην πιό υψηλή μορφή αυτής της κοινωνίας που είναι η πόλις. Έτσι λοιπόν καθόσον η πολιτική είναι η πιό υψηλή μορφή της ζωής του ανθρώπου, η ζωή η οποία επιτρέπει στον άνθρωπο-όπως λέγεται αλλού στα πολιτικά ( 1252 b 30)-όχι μόνον να ζεί αλλά να εξασφαλίζει και το Εύ ζείν (εύ ζήν), δέν μας εκπλήσσει το γεγονός ότι ακόμη και σε ένα έργο ηθικής, η πολιτική ανακηρύσσεται η πιό υψηλή επιστήμη σχετικά με τους σκοπούς τού ανθρώπου.
Αλλά ο Αριστοτέλης μας δίνει και έναν ακριβέστερο λόγο γι' αυτή την αρχιτεκτονική λειτουργικότητα τής πολιτικής αναφορικά με τις άλλες επιστήμες: " Πραγματικά είναι η πολιτική που καθορίζει και σταθεροποιεί ποιές επιστήμες είναι απαραίτητο να καλλιεργηθούν στις πόλεις και ποιές πρέπει να μάθει κάθε τάξη πολιτών και μέχρι ποιού σημείου'' (Νικομάχεια, 1094 α 27-b1). Κάτι που σημαίνει πώς η πόλις είναι υπεύθυνη για την παιδεία. Και έτσι λοιπόν, ακριβώς μέσω της παιδείας οι άνθρωποι δέν μαθαίνουν να ζούν καλά αλλά αποκτούν αυτό που θα ονομάζαμε σήμερα καλλιέργεια (κουλτούρα), δηλαδή την συνθήκη μέσω της οποίας αυτή η καλή ζωή καθιστάται δυνατή.
Και δέν πρέπει να ξεχάσουμε πώς μία πολιτική που συμπεριφέρεται καλά και με επάρκεια, σε μία τάξη πολιτών που διαθέτουν ένα ιδιαίτερο ταλέντο, πρέπει να προσφέρει την δυνατότητα φυγής απο τις καθημερινές υπηρεσίες τής πολιτικής ζωής και την αφιέρωσή τους ολοκληρωτικώς στην θεωρητική ζωή, δηλαδή σε μία ζωή σχολής, αφιερωμένης στην καθαρή γνώση, που δέν προσφέρει κανένα όφελος. Για τον άνθρωπο, ακόμη και ο μοναχικός στοχασμός είναι δυνατός μόνον εάν ζεί σε μία καλά οργανωμένη πολιτική. Το πρωτείο της πολιτικής φυσικά δέν συνεπάγεται πώς η πολιτική μπορεί να έχει κάποιο δικαίωμα ελέγχου στο περιεχόμενο των θεωρητικών επιστημών, για τις οποίες η "ελευθερία" συνιστά ένα απο τα βασικότερα χαρακτηριστικά (Μεταφ 982 b 24-28). Ούτε μπορεί να απαιτήσει η πολιτική να γίνει ένα είδος υπέρ-επιστήμης. Η πρακτική της υπεροχή, η μοναδική, εξάλλου που της ανήκει, περιορίζεται στην οργανωτική της λειτουργία.
Εξάλλου ο Αριστοτέλης δέν επιθυμεί να αντικαταστήσει με την πολιτική τήν ηθική, σαν την μοναδική επιστήμη του ανθρώπινου αγαθού. Ο Φιλόσοφος, όπως είδαμε ήδη, αφιερώνει ξεχωριστές εργασίες σ'αυτές τις δύο επιστήμες. Θέμα της ηθικής είναι η ιδιωτική ζωή του ανθρώπου. Ο Αριστοτέλης δέν είναι βέβαιος, διαφορετικά απο τον Πλάτωνα, για την ταυτότητα του αγαθού τού ατόμου και του αγαθού της πόλης. Στα πολιτικά θα αποδείξει πως πρόκειται για ένα πραγματοποιήσιμο ιδανικό μόνον σε κάποιες θεσμικές συνθήκες, και εξαρτάται επομένως απο την πολιτική. Και έτσι λοιπόν τού αρκεί να εξετάσει στα Ηθικά τις ιδιαίτερες συνθήκες τής αρμονικής ασκήσεως τής ιδιωτικής ζωής, οι οποίες συμπίπτουν μόνον στην καλύτερη των περιπτώσεων με την τελειότητα τής πολιτικής ζωής. Αυτή η "καλύτερη των περιπτώσεων" παραμένει ένας ορίζων ο οποίος δέν απουσιάζει ποτέ, αλλά δέν εμπλέκεται στον προσδιορισμό τού περιεχομένου τής καθαυτής ηθικής ζωής.
Συνεχίζεται
Αμέθυστος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου