Το πολιτιστικό φαινόμενο –το οποίο γίνεται γρήγορα κοινωνική πρακτική– της αποδόμησης ζει σε δύο επίπεδα. Τό πρώτο είναι η φιλοσοφική, «η κριτική της διαδικασίας με την οποία η δυτική μεταφυσική έχει ορίσει το είναι, εκφράζοντάς το σε γλωσσική μορφή και μέσα από εννοιολογικά ζεύγη (π. εμπειρική/υπερβατική, αναγκαιότητα/ελευθερία) στην οποία κάθε έννοια, καθώς συγκροτείται σε μια διαφορική σχέση με την άλλη, θα στερούνταν εγγενούς αξίας. Στη λογοτεχνική κριτική, αυτή η σύλληψη έχει εμπνεύσει μια ερμηνευτική μέθοδο, η οποία, αποφεύγοντας να εντοπίσει ένα μονοσήμαντο νόημα στο κείμενο, στοχεύει να καταστήσει σαφείς τις άπειρες δυνατότητες του νοήματος».(Εγκυκλοπαίδεια Treccani). Το άλλο επίπεδο είναι αυτό του συγκεκριμένου αντίκτυπου στην κοινωνία, ενός ρεύματος σκέψης που, μέσω της αποσύνθεσης όλων των μορφών γλώσσας και πραγματικότητας, τείνει να συντρίψει, να στερήσει το νόημα, επομένως να αμφισβητήσει ολόκληρη την πορεία του πολιτισμού μας.
Η αποδόμηση αφαιρεί τούβλο τούβλο μέχρι να καταρρεύσει ολόκληρο το κτίριο. Αφήνει μπάζα, ερείπια και συνεχίζει τη δράση του πάνω τους. Η Ευρώπη και η Δύση δεν πιστεύουν πλέον στα θεμέλιά τους ακριβώς επειδή τα έχουν «αποδομήσει». Όπως ένα παιδί ξεχωρίζει και καταστρέφει ένα παιχνίδι για να κοιτάξει καλύτερα «μέσα» και δεν μπορεί πλέον να το ξανασυναρμολογήσει, και μετά, εκνευρισμένο, τελειώνει τη δουλειά μέχρι να καταστρέψει εντελώς το αντικείμενο.Ας γλιτώσουμε τον αναγνώστη από τις σκοτεινιές της αποδομιστικής γλώσσας με τα συνεχή σημασιολογικά της αντεπιχειρήματα. Περιοριζόμαστε στο να επισημάνουμε μια έννοια που εισήγαγε ο Derrida, τη «διαφορά» ( différance), που συνδυάζει τις δύο σημασίες του ρήματος «διαφέρω»: υπονοεί ότι το «σημείο» είναι διαφορετικό από αυτό που αντικαθιστά, έτσι ώστε μεταξύ του κειμένου και της έννοιας στην οποία αναφέρεται, να υπάρχει πάντα μια διαφορά, ένα κενό. Εισάγει την έννοια της «αναφοράς», υποδεικνύοντας μια ατελείωτη αναβολή νοήματος κατά μήκος της αλυσίδας των γλωσσικών αντικαταστάσεων και μετατοπίσεων που συμβαίνουν κάθε φορά που κάποιος προσπαθεί να καθορίσει την έννοια ενός όρου σε ένα δεδομένο πλαίσιο.
Λογοπαίγνια, ζεστός αέρας, ημικρανία διανοουμενίστικη; Αφήστε τον αναγνώστη να αποφασίσει, γνωρίζοντας ότι η χειρονομία της αποδόμησης συνεπάγεται μια προοδευτική ρήξη και ταυτόχρονα μια επιταχυνόμενη κίνηση προς το τίποτα. Ο αποδομισμός είναι σύμβολο της ανίσχυρης δύναμης της μετανεωτερικότητας, που έχει πλέον μετατραπεί σε μια αποτελεσματική εταιρεία κατεδάφισης, τόσο επιδέξια που καταστρέφει/αποδομεί ακόμα και ό,τι έχει ήδη αποδομήσει, σε μια συνεχή διαδικασία που αφήνει μόνο σκόνη στο έδαφος. Η ιδέα της αποδόμησης είναι κεντρική για την επιρροή στον πολιτισμό μας, σε αυτό που ονομάζουμε «Σύστημα», μια οντότητα που επηρεάζεται η ίδια από το φαινόμενο, υποβαθμισμένο σε αυτοκαταστροφή.
Η έννοια της αποδόμησης εξηγεί τη συνεχιζόμενη κρίση σε αυτό που μπορούμε να ονομάσουμε απελευθέρωση της ύλης. Η αποδόμηση έχει φτάσει σε όλους τους πιθανούς τομείς, όλοι νιώθουμε το βάρος της, είναι ένα φαινόμενο που επηρεάζει την ψυχολογία μας αφήνοντας βαριά την εντύπωση ανασφάλειας, αστάθειας, επισφάλειας, ευθραυστότητας, ανισορροπίας και περιπλάνησης, μοναξιάς και κοινωνικής ταλαιπωρίας. Η αποδόμηση πραγματικά σέ τρελαίνει. Μια διεθνής blogger από την περιοχή των αναρχοσοσιαλιστών ανταγωνιστών, η Caitline Johnstone, καταλήγει σε συμπεράσματα που δεν είναι διαφορετικά από τα δικά μας:«Φτάνουμε σε ένα σημείο της ιστορίας όπου το μόνο αξιόπιστο μοντέλο είναι η αποσύνθεση όλων των γνωστών μοντέλων και η πρόοδος του 2020 αποτινάζει τα πάντα στο δρόμο της για να εργαστεί για τη δημιουργία του μοντέλου της με εξαιρετική επιθετικότητα. Θα δούμε τα πράγματα να γίνονται όλο και πιο τρελά. Δεν ξέρω τι θα συμβεί, αλλά ξέρω ότι θα είναι τρελό». Μόλις αποδομηθούν όλα, το μόνο που μένει είναι η κινούμενη άμμος.
Ο νόμος δικαιολογεί τον ισχυρό να συντρίψει τον πιο αδύνατο. Τα κράτη καταρρέουν μπροστά στα μάτια μας. Η πραγματική οικονομία δεν υπάρχει πλέον. Η επιστήμη υποχωρεί. Τα ανθρώπινα όντα ολοένα και περισσότερο ζαλίζονται, βασανίζονται, υπνωτίζονται, χειραγωγούνται από τη γέννηση μέχρι το θάνατο. Οι θρησκείες έχουν γίνει επενδυτικά ταμεία. Η φύση υποφέρει και επαναστατεί, η ανθρωπότητα βυθίζεται στη λάσπη των πιο ποταπών παθών, συμβιβάζεται με επιφανειακούς προβληματισμούς και αναπτύσσει τον ναρκισσισμό ενός εγώ τόσο δυσανάλογου όσο και γελοίου. Είμαστε τυφλοί μεθυσμένοι χωρίς να έχουμε πιει.
Σε αυτό το πλαίσιο αναπτύσσεται η συνέντευξη με τον δοκιμιογράφο Paul Melun, συγγραφέα ενός βιβλίου που διαβάζεται και σχολιάζεται ευρέως στη Γαλλία, Les enfants de la deconstruction . Poirtrait d'une jeunesse σε ρήξη, Τα παιδιά της αποδόμησης, ένα πορτρέτο ενός νέου σε ρήξη, μαρτυρία για τη ζωή μιας γενιάς, εκείνης των κάτω των τριάντα, που μεγάλωσαν στο κλίμα της γενικής αποδόμησης μέχρι που έγιναν κόρη της. Οι προβληματισμοί του συγγραφέα αφορούν τη συγκεκριμένη και άμεση επίπτωση στην καθημερινή ζωή της θεωρίας της αποδόμησης που διατυπώθηκε από ορισμένους Γάλλους φιλοσόφους στα χρόνια από το 1960 έως το 1980 (Derrida, Foucault, Deleuze, Guattari). Τα αποτελέσματα αυτής της μη φιλοσοφίας στη γενιά που σχηματίστηκε μετά τη διάδοση αυτής της θεωρίας, που μεγάλωσε στο κοινωνικό και πολιτιστικό περιβάλλον ριζικά επηρεασμένο από αυτήν, μας εκθέτει ένας πρωταγωνιστής «σε πραγματικό χρόνο», γεννημένος το 1990.
Ο συγγραφέας δείχνει την άμεση σχέση μεταξύ του έργου των φιλοσόφων της «μη σχολής» της αποδόμησης και των επιπτώσεών του σε γενιές, σε έναν πληθυσμό, σε έναν κοινωνικό κόσμο, στη συλλογική και ατομική ψυχολογία σε μια κρίση αυτοκαταστροφής. Το εγγενώς αρνητικό περιεχόμενο αυτής της φιλοσοφίας, που περιέχεται εξ ολοκλήρου στην έννοια της μυθοπλασίας, αποκαλύπτεται στο πέρασμα από τη θεωρία στην παντελή έλλειψη «μορφής», της οποίας το καταστροφικό δυναμικό οδηγεί στο κενό διασχίζοντας το κενό.
Ο ερευνητής ξεκινά ρωτώντας πώς μια σχολή σκέψης που ιδρύθηκε τη δεκαετία του 1960 μπορεί να έχει συνέπειες στην καθημερινή ζωή μιας σύγχρονης γενιάς. Η απάντηση του Melun είναι αμβλεία.«Ονομάζω μια γενιά, τη δική μου, που γεννήθηκε τη δεκαετία του '90 και εξελίσσεται σήμερα, παιδιά της αποδόμησης. Το να μιλάμε για παιδιά αναφερόμαστε σε μια σχεδόν υιική κληρονομιά προς τη σχολή σκέψης της αποδόμησης. Συνειδητά ή όχι, η μεταμοντέρνα φιλοσοφία της δεκαετίας του 1960 ενσαρκώνει μια διανοητική γονική μέριμνα εμφανή στη ζωή της γενιάς μας. Παρά τα σχεδόν εξήντα χρόνια που μας χωρίζουν από αυτή τη γραμμή σκέψης, παραμένει παντού, μέχρι τα βάθη της δυτικής νεολαίας. Η σχέση με τον άλλον που βασίζεται στον ατομικισμό, το πάθος για εγωιστική ευτυχία, η απόρριψη κάθε τι που μπορεί να αντιπροσωπεύει σεβασμό ή εξουσία, είναι όλα σημάδια της αποδόμησης στον 21ο αιώνα. Χωρίς να το καταλάβουμε, με την άνεση να πιστεύουμε ότι είμαστε ελεύθεροι,
Η Le Figaro συνεχίζει να υπενθυμίζει μερικά εκπληκτικά κοινωνικά γεγονότα: για παράδειγμα, ότι η νεότερη γενιά φλερτάρει στο Tinder (μια εφαρμογή υπολογιστή για ραντεβού) αλλά δεν κάνει πλέον ωτοστόπ. Paul Melun:Ναι, μιλάμε για αυτά τα φαινόμενα γιατί είναι δείκτες της μετάβασης σε έναν νέο κόσμο που θα όριζα ως Οργουελιανό. Οι απόστολοι της αποδόμησης ισχυρίστηκαν ότι απελευθέρωσαν τά άτομα από κοινωνικές ή θρησκευτικές αλυσίδες διακηρύσσοντας τη σεξουαλική απελευθέρωση, αλλά είναι ακριβώς το αντίθετο. Η γενιά μας αναζητά ανακουφιστικά όπως το Tinder, για να αλληλεπιδρά πιο εύκολα καθώς η σχέση έχει γίνει πολύπλοκη. Η ρομαντική συνάντηση (με το Tinder) ή το ωτοστόπ (με το BlaBlaCar) έχουν γίνει συμβατικές. κανείς δεν μπορεί να αλληλεπιδράσει ελεύθερα χωρίς να υπογράψει πρώτα ένα συμβόλαιο. Οποιαδήποτε ευαισθησία ή αβεβαιότητα εξαλείφεται. Σε αυτό το πλαίσιο ο παγκοσμιοποιημένος καπιταλισμός αγκαλιάζει την αποδόμηση. Οι στόχοι είναι ίδιοι: η δημιουργία ατόμων ελεύθερων να καταναλώνουν όλο και περισσότερο χωρίς την παραμικρή ανησυχία έθους ή ήθους».
Η επόμενη ερώτηση αφορά το ζήτημα του χάσματος των γενεών.«Η διακοπή των γενεών είναι ένα πολύ σημαντικό σημείο του δοκιμίου και με ανησυχεί πολύ. Ο διαχωρισμός μεταξύ των ηλικιωμένων και των παιδιών τους δεν είναι κάτι νέο, αλλά αυτός που γνωρίζουμε σήμερα είναι πολύ πιο έντονος. Η αποδόμηση, καταρρίπτοντας παραδοσιακές φιγούρες (το σχολείο, την εκκλησία, το κράτος) κατέστησε παρωχημένα όλα τα μοντέλα που μας θυμίζουν το παρελθόν, που περιλαμβάνει τις γενιές των παππούδων μας. Η απαξίωση των προηγούμενων γενεών υλοποιείται από τη βούληση της κοινωνίας για απομόνωση (τα μηχανήματα για την παρακολούθηση των γονιών μας) και την υποβάθμιση (νεανικότητα των μέσων ενημέρωσης, εμπαιγμός των γηρατειών και των ασθενειών). Μια κοινωνία δεν μπορεί να οικοδομηθεί με περιφρόνηση για το παρελθόν. Η ιδιοφυΐα του πολιτισμού μας βασίζεται εν μέρει στα θεμέλια που έσκαψαν οι πρόγονοί μας, το να τους περιφρονούμε σημαίνει να δημιουργήσουμε την κοινωνία του τίποτα, έναν πολιτισμό του κενού»..
Μεταξύ των υπευθύνων, ο νεαρός δοκιμιογράφος αναφέρει τα κοινωνικά δίκτυα, τα οποία οδηγούν σε οξυμένη αντιπαλότητα.«Είμαι ένα ανακουφιστικό φάρμακο, η καθημερινή δόση μιας κοινωνίας χωρίς σημεία αναφοράς. Πρέπει πρώτα να θυμόμαστε ότι είναι ένα εργαλείο που αναπτύχθηκε στο λίκνο του καπιταλισμού: στα μεγάλα αμερικανικά πανεπιστήμια. Αυτό δεν είναι ασήμαντο, γιατί αυτά τα μέρη είναι μια συγκέντρωση αντιπαλότητας και ανταγωνισμού. Δεν είναι περίεργο που εκπέμπουν αντιπαλότητα και εξαπλώνουν τον ατομικισμό. Η δύναμή τους πρέπει να συνδέεται με την εγγενή επιθυμία να ξεχωρίζουν σε μια κοινωνία κενού. Ποιο άτομο γεμάτο με την αγάπη της οικογένειάς του και την ομορφιά της ύπαρξής του θα συναγωνιζόταν τους instagramers με ζοφερές και τεχνητές ζωές; Τα κοινωνικά δίκτυα τρέφονται με τις αθλιότητες της εποχής για να αποκτήσουν δύναμη επιρροής και επιτήρησης».
Δεν ξέρουμε καν να ταξιδεύουμε πια: «είναι το αποτέλεσμα της διασταύρωσης μεταξύ αποδόμησης και παγκοσμιοποίησης. Το ταξίδι πρέπει να βασίζεται στην πολιτιστική ανακάλυψη, την ανταλλαγή και την αβεβαιότητα. Σήμερα, μια πτήση με αεροπλάνο δύο ή τριών ωρών σε μια πτήση χαμηλού κόστους σάς επιτρέπει να φτάσετε σε μια άλλη παγκόσμια μεγαλούπολη, από κάθε άποψη παρόμοια με αυτήν από την οποία ξεκινήσατε. Η τυποποίηση των πολιτισμών και των ταξιδιωτικών μοτίβων είναι ορατή σε όλους: εδώ υπάρχουν οι ίδιοι πεζόδρομοι, οι ίδιες πινακίδες, τα ίδια πρόσωπα κολλημένα σε smartphone και η ίδια νύχτα που πέρασε σε έναν ξενώνα νέων. Προσωπικά βλέπω περισσότερη ομορφιά σε έναν κόσμο πλούσιο στην ποικιλομορφία των πολιτισμών του παρά στην επιβεβλημένη ομοιομορφία της παγκοσμιοποίησης». Ο Melun συνεχίζει να θυμάται το « Τήν κολασμένη κάθετη μηχανή που έχει συντρίψει κάθε παραφωνία. Έβλεπα τον θάνατο της συζήτησης για τις ιδέες. Η αποδομιστική σκέψη παίζει όλο και πιο σημαντικό ρόλο, σε σημείο που γρήγορα περιθωριοποιήθηκα από το σύστημα που υπερασπίζεται τη θεωρία των φύλων ή την αποαποικιοκρατία σε βάρος των ίσων ευκαιριών ή της πρόσβασης στον πολιτισμό».
Το τελευταίο ερώτημα αφορά το λυκόφως των αξιών. Τι μπορεί να κρατήσει ακόμα η γενιά της χιλιετίας για να κοιτάξει προς το μέλλον;«Αντιμετωπίζοντας το λυκόφως των αξιών, είναι επείγον να οικοδομήσουμε ξανά σε γερά θεμέλια και νομίζω ότι η Γαλλία έχει μια τρομερή δημιουργική ικανότητα στο επίκεντρο της ταυτότητάς της. Η νέα γενιά πρέπει να βάλει όλη της τη δύναμη και τη δημιουργική ιδιοφυΐα για να διατηρήσει το περιβάλλον της. Το οικολογικό περιβάλλον, αλλά και το πολιτιστικό περιβάλλον, γιατί η διατήρηση του πλανήτη σημαίνει και διατήρηση ενός πολιτισμού, των δεξιοτήτων του και της περιοχής στην οποία ζει. Για να κοιτάξει το μέλλον, πρέπει να είναι κυρίαρχη στις επιλογές της και να απορρίψει την κοινωνία του κενού, να ξαναχτίσει ξανά οικειοποιώντας την ιστορία της. Αν οι τελευταίες δεκαετίες ήταν αυτές της αποδόμησης, η ελπίδα βρίσκεται στην αφύπνιση της ιδιοφυΐας μας στην υπηρεσία της Γης, του πολιτισμού και της επιστήμης».
Μια ανάσα καθαρού αέρα, που δείχνει ότι ο πολιτισμός μας έχει αντισώματα που μεταδίδονται στους νεότερους. Η κατεδάφιση του αποδομιστικού σχολείου είναι αναγκαία και ωφέλιμη, αλλά η πραγματική εξουσία, δυστυχώς, βρίσκεται αλλού. Για παράδειγμα, στην τρελή ιδέα ότι η διαφωνία είναι «υποκίνηση στο μίσος», η νέα σκέψη-έγκλημα που μπαίνει ολοταχώς στη δυτική φαντασία και μετά στο σώμα των νόμων. Είναι το ισοδύναμο της πνευματικής βίας, της ανεξέλεγκτης υστερίας που αποστάζεται στα εργαστήρια της λεγόμενης «μεταστρουκτουραλιστικής» φιλοσοφίας, ένα μείγμα Michel Foucault, Jacques Derrida, Judith Butler και Gilles Deleuze που γεννά τον Frankenstein, μιά τέρατώδη σκέψη. Είναι η σκέψη που βαραίνει την εποχή μας, δεν βοηθάει να ξαναχτίσουμε ό,τι έχει γκρεμιστεί ,αλλά σπρώχνει, σέρνει, φυλακίζει σε μια ακαταμάχητη ορμή προς την καταστροφή, όποιο κι αν είναι το αντικείμενο που θα καταστραφεί. Καταστροφή και όχι θάνατος καθώς οι αποδομητές πιστεύουν ότι η καταστροφή δεν είναι θάνατος: μια άλλη διαβολική σκέψη.
Η εντυπωσιακή επιτάχυνση είναι η φυσική αρχή της κίνησης που επιταχύνεται στις τερματικές φάσεις. Δεν πρόκειται πλέον για πολιτιστικό μαρξισμό. Η διάλυση-αποδόμηση-καταστροφή είναι η κόρη του εταιρικού προοδευτισμού που διαδίδουν τα αμερικανικά πανεπιστήμια, μιας ελευθεριακής-προοδευτικής «μανίας εξαφάνισης» σε συμφωνία με τα ολιγαρχικά κέντρα οικονομικής και τεχνολογικής εξουσίας, ιδιοκτήτες ή χρηματοδότες των πανεπιστημίων, τα εργαστήρια αποδόμησης. Οι καθολικοί δάσκαλοι είναι οι μόνοι που μπορούν να διαδώσουν την αφήγηση, να επιβάλουν την ανάπτυξή της σε πλανητική κλίμακα και να καθορίσουν την αστραπιαία της ταχύτητα. Μια πανδημία, ο πραγματικός κορονοϊός του οποίου το αντίδοτο δεν είναι η αποδόμηση, αλλά η επαναφορά των βημάτων μας, στη φυσική αλήθεια, στην υπομονετική ανασύνθεση του πολιτισμού.
Το πρόβλημα είναι ότι ταξιδεύουμε. Η ελπίδα είναι ότι υπάρχουν περισσότερες σωσίβιες λέμβοι από όσες υπήρχαν στον Τιτανικό. Μιλήσαμε για την απελευθέρωση της ύλης: η ακαταμάχητη επιθυμία τής αποδόμησης, τής διαλύσεως μυαλών και μορφών, να καταστρέψει- η αποδόμηση είναι ο ίδιος ο χαρακτήρας της νεωτερικότητας. Τα φαινόμενα που παρατηρούμε έχουν εισέλθει σε μια φάση αστραπιαίας επιτάχυνσης εδώ και τριάντα χρόνια, αυτή του ξεδιπλώματος της δύναμης της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης. Σχεδόν όλα γίνονται κινούμενη άμμος: ένας αντιπολιτισμός με μια μόνο πόρτα χαμηλά, ορθάνοιχτη στο τίποτα.
Roberto Pecchioli
1 σχόλιο:
Αυτοί οι άνθρωποι πραγματικά ψάχνουν εις βάθος... Και θέλουν να αντισταθούν στο αδυσώπητο κύμα της καταστροφής, που δεν συμφέρει τελικά ΚΑΝΕΝΑΝ ΑΝΘΡΩΠΟ... Ας ακολουθήσουμε και ας παρακολουθήσουμε...
Δημοσίευση σχολίου