Όσιος Παΐσιος: Τι είναι η «τοξινωμένη» αρετή;

Όσιος Παΐσιος Αγιορείτης (1924-1994).

(Επιμέλεια Στέλιος Κούκος)

Γέροντα, μερικές φορές μιλάτε για «τοξινωμένη αρετή»· πότε μια αρετή είναι «τοξινωμένη»;
«Τοξινωμένη» αρετή είναι λ.χ. η καλωσύνη, όταν έχη ανθρωπαρέσκεια, ή η αγάπη, όταν έχη ιδιοτέλεια. Όταν δεν είναι αγνά τα κίνητρά μας και βάζουμε στην αρετή μας τον εαυτό μας, νοθεύουμε την αρετή μας. Τότε η αρετή μας είναι σαν ένα άγουρο φρούτο, που έχει βέβαια λίγες βιταμίνες, αλλά συγχρόνως έχει και την στυφάδα του.

Γέροντα, μπορεί να μην έχω αρετή και ο άλλος να με θεωρή ενάρετη;
Το κακό είναι να θεωρής εσύ τον εαυτό σου ενάρετο.

Μπορεί, Γέροντα, να μην καταλαβαίνω την πραγματική πνευματική μου κατάσταση και να νομίζω ότι έχω αρετή;
Μπορεί, αλλά, αν προσέξης, θα δης ότι δεν έχεις εσωτερική γλυκύτητα, οπότε θα καταλάβης πού βρίσκεσαι πνευματικά.

Καμιά φορά μπορεί να νομίζη κανείς ότι έχει μια αρετή, επειδή έμαθε απλώς κάποια εξωτερικά γνωρίσματά της και συμμορφώνεται μʼ αυτά, για να φαίνεται ενάρετος.

Αυτό όμως δεν είναι πραγματική αρετή και δεν μπορεί να μείνη έτσι· θα κοσκινισθή και κάποτε θα φανή η πραγματικότητα.

Άλλο είναι, ας υποθέσουμε, να αγωνίζεται κανείς να μη μιλάη, για να μην πληγώνη τους άλλους, και σιγά-σιγά να αποκτήση την αρετή της σιωπής, και άλλο να μη μιλάη, για να φαίνεται ότι έχει την αρετή της σιωπής.

Τότε μπορεί να σιωπά, ενώ με τους λογισμούς του συνέχεια να φλυαρή και να έχη μέσα του ένα σωρό πάθη.

Η εξωτερική συμπεριφορά μπορεί να παρουσιάζη έναν τέλειο άγιο και, όταν αποκαλυφθή ο εσωτερικός του άνθρωπος, να είναι…

Γέροντα, με απογοητεύει η πραγματικότητα του εαυτού μου. Και τα καλά που νόμιζα ότι είχα, αποδείχθηκαν σκάρτα.
Ποια δηλαδή;

Να, το φιλότιμο που νόμιζα ότι είχα αποδείχθηκε ότι τελικά είναι εγωισμός.
Δεν είναι έτσι, ευλογημένη! Ένα πέτρωμα έχει μέσα διάφορα μέταλλα.

Μπορεί να έχη πολλή άμμο, αλλά έχει και χαλκό και σίδηρο και λίγο χρυσάφι…

Αν μπη στον χωνευτήρι, θα ξεχωρίση ο χρυσός. «Ο χρυσός εν τω χωνευτηρίω», δεν λέει;

Απόσπασμα από το βιβλίο, Γέροντος Παϊσίου Αγιορείτου, «Πάθη και αρετές», Λόγοι ε’, έκδοση Ιερού Ησυχαστηρίου «Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος», Σουρωτή Θεσσαλονίκης.

Όσιος Παΐσιος: Τι είναι η «τοξινωμένη» αρετή; | Πεμπτουσία (pemptousia.gr)