Το εγώ, το αυτοκίνητο και η τεχνολογία

 Το κείμενο που ακολουθεί είναι μια σύντομη ποιητική δημιουργία του φιλοσόφου Max Bense.

Αυτοκίνητο και πληροφορική
Το εγώ, το αυτοκίνητο και η τεχνολογία
Max Bense
(Ausgewählte Schriften Band 4, Poetische Texte, 291-3)

Κανείς δεν έχει ένα εγώ, αλλά είναι εγώ. Αλλά έχει ένα αυτοκίνητο, το οποίο δεν είναι αυτοκίνητο. Έτσι λοιπόν το αυτοκίνητο έχει ένα εγώ αλλά δεν είναι, και ένα εγώ έχει ένα αυτοκίνητο αλλά δεν είναι! Αυτό το κείμενο είναι ένα κείμενο περί της διαφοράς είναι και έχειν, και αυτή η διαφορά είναι ταυτοχρόνως και μια διαφορά μεταξύ του αυτοκινήτου που κινείται και του εγώ που το κινεί. Όμως αυτό που κινείται, που μπορεί να είναι τόσο το αυτοκίνητο όσο και το εγώ, αίρει τη διαφορά μεταξύ αυτοκινήτου και εγώ, κι’ έτσι αυτό το κείμενο περί είναι και έχειν ή αυτοκινήτου και εγώ, γίνεται ένα κείμενο για το οδήγημα, όπου το αυτοκίνητο γίνεται εγώ και το εγώ αυτοκίνητο.

Το αυτοκίνητο είναι μια κλασσική μηχανή στο βαθμό που παράγει ενέργεια και κάνει έργο, όπως όλες οι κλασσικές μηχανές. Μ’ αυτόν τον ίδιο τρόπο είναι μια υπερκλασσική μηχανή, στο βαθμό που επεξεργάζεται πληροφορίες και δημιουργεί επικοινωνία, όπως όλες οι υπερκλασσικές μηχανές. Ανήκει εξολοκλήρου λοιπόν στην μοντέρνα, προοδευτική τάξη μηχανών, που συσσωρεύουν και επεξεργάζονται πληροφορίες!

Το εγώ, στο οποίο ανήκει, του προσφέρει τις πληροφορίες που επεξεργάζεται. Η επεξεργασία συνίσταται στην μετάφραση των δεδομένων, τα οποία προσφέρει το εγώ, σε κίνηση την οποία προσφέρει το αυτοκίνητο. Με την κίνηση, το αυτοκίνητο αποκτά την τάξη ενός τόπου, μιας ραφής κατά κάποιο τρόπο, όπου ο κόσμος και το συνειδητό συνεχώς συγκρούονται!

Θα μπορούσαμε να πούμε, στην οποία συγκρούονται το είναι και το σκέπτεσθαι. Βρισκόμαστε τοιουτοτρόπως στον ορίζοντα της Εγελιανής μεταφυσικής και έτσι η κίνηση του αυτοκινήτου, η ουσιαστική κατάσταση, αποκτά τη γοητεία ενός μεταφυσικού οχήματος!

Έτσι και το κείμενο, περί της διαφοράς μεταξύ του εγώ και του αυτοκινήτου, γίνεται ένα τεχνικό κείμενο, και το τεχνικό κείμενο μεταφυσικό.

Το αυτοκίνητο δεν μετακινεί μόνο το εγώ, μετακινεί και τις σκέψεις του εγώ, αυτή την αθόρυβη γράμμωση σκέψης σε σχέση με την θορυβώδη γράμμωση της οδήγησης. Στην αρχή αναμφίβολα ακολουθεί η αθόρυβη την θορυβώδη, το εγώ καταδιώκει ακατάπαυστα το αυτοκίνητο, το σκεπτόμενο ον είναι εξολοκλήρου προσανατολισμένο στο κινούμενο ον. Μόνο βαθμιαία και αργότερα προσαρμόζεται το εγώ στο αυτοκίνητο. Αυτόματα, χωρίς σκέψη δίνονται οι απαραίτητες πληροφορίες στο αυτοκίνητο, για να τις μετατρέψει σε κίνηση. Όλα γίνονται τότε σαν από μόνα τους.

Εδώ γίνεται ορατό πλήρως πλέον ότι η συνείδηση είναι στην ουσία άτοπη, δεν παριστάνει καμία ουσία αλλά μια λειτουργία, όπως το εξέφρασε ο γερο-William James. Με την συνήθεια που αποκτά το σκεπτόμενο ον, προς το κινούμενο, το εγώ και το αυτοκίνητο, συντήκονται σιγά-σιγά σε ένα σουρεαλιστικό αυτόματο! Παραμένουν όμως και στον εαυτό τους και σημαίνουν επιπλέον κάτι αυτόνομο, ώστε να έχει προκύψει σχεδόν ένα νέο είδος υπάρξεως: Μια μηχανή ανάλογη της συνείδησης, το αυτοκίνητο ανάλογο του εγώ, μια τέλεια ομάδα ανθρώπου – μηχανής, μια υπαρξιακή σχέση μεταξύ ενοχλήσεων και φόβων, μηχανικών δράσεων και ανθρωπίνων αντιδράσεων, μεταξύ σωμάτων και ορμών, θορύβων και αποφάσεων.

Κινούμενο αργά, το εγώ ανακαλύπτει ότι κάθεται και κινείται ταυτόχρονα. Ανακαλύπτει επίσης ότι το κινούμενο ον τραυμάτισε, αν δεν κατέστρεψε για πάντα, την αίσθηση του κάθομαι, μέσα στο σκεπτόμενο ον. Ο άνθρωπος έγινε μια τουριστική ύπαρξη, μέσω του αυτοκινήτου και η αρχή του τουρισμού έγινε αρχή υπάρξεως.

Μέσα στο αυτοκίνητο επιβεβαιώνεται η ατοπία της συνειδήσεως και η ου-τοπία του σώματος. Τα αυτοκίνητα κατοικούν στις πόλεις όπως οι άνθρωποι και όταν οι άνθρωποι αφήνουν τις πόλεις, τις αφήνουν και τα αυτοκίνητα! Μέσω του αυτοκινήτου η πόλις έπαψε να είναι μια φανερή αρχή εγκατοικήσεως! Το αυτοκίνητο-εγώ απαιτεί την αυτοκινητό-πολη όπως και τον αυτοκινητό-δρομο. Μόνον εδώ ο άνθρωπος μπορεί να είναι το θεμελιωδώς ισχυρότερο ον, ενώ στη Φύση είναι πιθανόν πάντοτε το ασθενέστερο.

Είναι σχεδόν αδύνατο να εκτιμηθεί πόσες καινούριες γνώσεις, πόσες επιστημονικές πληροφορίες, πόσες αποφάσεις για την αλήθεια ή το ψεύδος, ήταν αναγκαία για να κατασκευαστεί το αυτοκίνητο. Το οποίο είναι λοιπόν μια τεράστια αποθήκη ανθρώπινης γνώσεως και δημιουργικής ικανότητος. Αν συμβουλευτεί κάποιος τον Leibniz για να διακρίνη την ανθρώπινη από την θεϊκή δημιουργικότητα, προκύπτει πως, όπως το εξέφρασε ο Leibniz, για την θεία δημιουργικότητα αρκούσε εκείνο το παντοδύναμο “γεννηθήτω” (fiat στα λατινικά) για να δημιουργήσει τον κόσμο.

Ενώ για την ανθρώπινη δημιουργικότητα, για να δημιουργήσει το αυτοκίνητο, ήταν αναγκαία μακρυά αλυσίδα βασάνων και απολαύσεων, εμπειριών και απογοητεύσεων, αποφάσεων για την αλήθεια ή το ψεύδος των γνώσεων. Αλλά ακριβώς η διάνοια η οποία είναι αποθηκευμένη μέσα στο αυτοκίνητο, το καθιστά ένα ον δεκτικό της ανθρώπινης διάνοιας!


Μετάφραση: Πέτρος Χαραλάμπους