Παρασκευή 26 Μαΐου 2023

Φόβος τού μέλλοντος

 του Marcello Veneziani

Πριν από σαράντα χρόνια, αυτές τις μέρες, η ιστορία τελείωσε, ο νεωτερισμός τελείωσε και ο εικοστός αιώνας έπαψε να κτυπά, όπως τον ξέραμε μέχρι τότε. Το όνομα που υποδήλωνε αυτή την άδεια ή αυτή την κατάρρευση έγινε σύντομα viral: μεταμοντερνικότητα. Το βιβλίο εποχής του Jean-Francois Lyotard, που κυκλοφόρησε το 1979, είχε τον τίτλο The postmodern condition και άνοιξε τους χορούς και την απόδραση από την ιστορία και την ιδεολογία της προόδου. Το μεταμοντέρνο δεν προσδιόρισε μόνο μια καλλιτεχνική σύλληψη, αλλά σηματοδότησε την εκκαθάριση του μανιασμένου αιώνα, των ιδεολογιών και των μεγάλων αφηγήσεων, το τέλος του δημόσιου πνεύματος, την επιστροφή του ιδιωτικού που τότε ονομαζόταν Reflux (επιστροφή στό παρελθόν), που σήμερα έχει μόνο γαστροοισοφαγική σημασία. Στό μεταμοντέρνο τό αρχαίο επέστρεφε με ψεύτικα προσωπεία, σαν παππούς μεταμφιεσμένος σε εγγονό, ήταν το βραχυκύκλωμα της ιστορίας, ο κομμουνισμός έγινε καταρράκτης και μετά έδειξε το σημάδι της ήττας του, η πολιτική τρομοκρατία ολοκλήρωσε τη χρυσή εποχή της που στη συνέχεια τελείωσε με τα χρόνια του μολύβδου. Ο εικοστός αιώνας θάφτηκε πλέον από δύο παγκόσμιους πολέμους, μεγάλες επαναστάσεις και εμφύλιους πολέμους, την καταστροφή των μαζών και τις γενοκτονίες. «Με την ιστορία ανάβω τήν πίπα  μου» ανακοίνωσε ο Roland Barthes. Τότε ήταν ο Gianni Vattimo που πιστοποίησε «το τέλος της νεωτερικότητας» στη σκέψη.

Οι εμπορικές τηλεοράσεις και τα ιδιωτικά ραδιόφωνα εξερράγησαν, το επαναστατικό πνεύμα του 1968 στράφηκε στο σεξ, τα έθιμα και την κατανάλωση. Από συλλογικό έγινε single. Και στον κόσμο, ο Ρέιγκαν και η Θάτσερ από τη μια πλευρά και ο σφριγηλός Πολωνός Πάπας από την άλλη, άνοιγαν νέα οικονομικά και μέσα ενημέρωσης, πολιτικά και οικουμενικά σενάρια. Γεννήθηκε η απορρύθμιση, ξεκίνησε η φυγή από τον σοσιαλισμό και τον κρατισμό, ενώ στα ανατολικά, η Αλληλεγγύη προώθησε τήν κούρσα που αργότερα θα μολύνει ολόκληρο το σοβιετικό μπλοκ. Από τότε η επανάσταση έπαψε να είναι ένα πολιτικό πρόγραμμα καί υποδεικνύει μόνο την επανάσταση των αγαθών, των αγορών, των αντικειμένων. Η τεχνολογία αντικατέστησε την ιδεολογία, η οικονομία αντικατέστησε την ιστορία, ο αιώνας από ολοκληρωτικός έγινε παγκόσμιος. Όλοι ένιωθαν πιο ελεύθεροι και μόνοι, αλληλένδετοι αλλά ξεριζωμένοι, σαστισμένοι νομάδες που αναζητούσαν έναν ιδιωτικό παράδεισο παρά έναν ιστορικό παράδεισο. Κανείς δεν σκέφτηκε ποτέ ότι μια ιδέα, ένα κίνημα, ένα κόμμα μπορεί να δώσει νόημα και ευτυχία σε μια ζωή, σε έναν λαό, σε μια χώρα. Φαινόταν μια απελευθέρωση, μια απελευθέρωση ενεργειών. ο ηδονισμός και η ανάλαφρη καρδιά βασίλευαν υπέρτατα.

Αλλά εκ των υστέρων, κάτι σημαντικό, αποφασιστικό συνέβαινε και δεν  είχαμε πλήρη επίγνωση. Ξεκινούσε  μιά διαδικασία, τα πιο εμφανή αποτελέσματα της οποίας βιώνουμε σήμερα: το μέλλον εξαφανιζόταν. Όλα ήταν εδώ, τώρα, η φευγαλέα στιγμή, πάρε τη ζωή στό πέταγμά της, σημασία έχει πώς νιώθω τώρα. Τα προηγούμενα χρόνια είχαν κηρύξει πόλεμο στο παρελθόν, πατροκτονία, τήν απελευθέρωση από ό,τι προερχόταν από την ιστορία και την παράδοση. Το αρχαίο σήμαινε οπισθοδρομικό, ρετρό, παλιομοδίτικο. Τώρα όμως το δεύτερο μισό της παραβολής εκπληρώνονταν. Ακόμα και το μέλλον τελείωσε. Δεν υπήρχαν πια ορίζοντες αναμονής, δεν υπήρχαν άλλες ουτοπίες, επαναστατικοί επίγειοι παράδεισοι, δέν καλλιεργήθηκαν εξαγγελθέντες λυτρωτισμοί. Το μέλλον ξαφνικά έχασε κάθε έλξη, έγειρε προς το παρόν. Τότε γεννήθηκε η δικτατορία του παρόντος, εκείνο το άπειρο παγκόσμιο παρόν στο οποίο βυθιζόμαστε έκτοτε, χωρίς λύση συνέχειας και προοπτικής. Τα όρια μεταξύ τέχνης και διαφήμισης, μεταξύ σκέψης και επικοινωνίας, μεταξύ φιλοσοφίας και κοινωνιολογίας χάθηκαν. Το παρελθόν επανεμφανίστηκε με ελαφριά ρούχα, σαν vintage και θραύσμα. Ακόμη και η νεωτερικότητα, καθώς γερνούσε, έγινε σύγχρονες αντίκες. Υπήρχαν αυτοί που επινόησαν τον αρχαιο-φουτουρισμό.

Τι σημαίνει «εξαφάνιση του μέλλοντος»; Σημαίνει ότι δεν προβάλλουμε πλέον τον εαυτό μας, ούτε μεγάλα έργα, επενδύσεις στις μελλοντικές γενιές, έργα που προορίζονται να διαρκέσουν. Αντίθετα, το μέλλον γεννά ανησυχία, απογοήτευση, φόβο. Γιατί; Εάν αφαιρεθούν όλες οι προσδοκίες από το μέλλον, το μέλλον παραμένει μόνο η ώρα των γηρατειών μας και μετά του θανάτου μας. Ή η παγκόσμια καταστροφή, οικολογική, τεχνολογική ή  συνδεδεμένη με τον υπερπληθυσμό του πλανήτη. Εν ολίγοις, παράγοντες που κυριαρχούν στην ανθρώπινη βούληση και γεννούν την εποχή του άγχους, τη βασιλεία της αγωνίας. Επομένως, καλύτερα να αφαιρέσετε το μέλλον, καλύτερα να το διώξετε, να μην το σκεφτείτε.

Μόνο η τεχνολογία μαςμιλά για το μέλλον. Το μέλλον σήμερα είναι μόνο 5 G, το i-phone 11, το i-pad νέας γενιάς. Το μέλλον είναι μόνο ο δρόμος της τεχνολογίας. Η παγκόσμια τάξη, το οικονομικό-κοινωνικό σύστημα, η κυρίαρχη τάση, οι δημόσιες «αξίες» και η ιστορία, όπως μας διδάχτηκαν, δεν μπορούν να αμφισβητηθούν, όλα είναι σταθερά και αναλλοίωτα, ο δρόμος του αύριο είναι μονόδρομος. Ο κόσμος μπορεί μόνο να αναμειχθεί, να υβριδοποιηθεί, να διευρυνθεί, χωρίς να αλλάξει κατεύθυνση και νόημα. Και όσον αφορά τις προσδοκίες δεν μένει παρά να περιμένει κανείς τη βελτίωση της τεχνικής ή της αγοράς. Το μέλλον εξαφανίζεται στην πολιτική και τις επιχειρήσεις, τη θρησκεία και τον πολιτισμό, την οικογένεια και την εργασία. Όλα συνορεύουν. Αν η νεωτερικότητα σηματοδότησε την υπεροχή του χρόνου έναντι της ύπαρξης, η μετανεωτερικότητα σηματοδότησε την υπεροχή της «δικής μου» αντίληψης του χρόνου έναντι της ιστορικής ακολουθίας και αφήγησης. Όλα έγιναν σύγχρονα, αυτοσχέδια, υποκειμενικά. Θραύσματα του παρελθόντος, σχισμές του μέλλοντος, συναισθηματικές συγκινήσεις, περαστικές καταστάσεις. Ο καπιταλισμός έγινε νέος, μετά τούρμπο, techno, παγκόσμιος, οικονομικός, αλλά επαναλαμβάνεται ατελείωτα, χωρίς δυνατότητα να  ξεπεραστεί. Εκτός από οάσεις αναψυχής, μεταξύ αποανάπτυξης, τοπικισμών και οικολογικών νησιών.

Αυτή ήταν η παραβολή του μεταμοντέρνου σε αυτά τα σαράντα χρόνια. Και τώρα;

Δεν μπορούμε να παραμένουμε μόνο απόγονοι, μεταθανάτιοι και προστιθέμενοι, προσκολλημένοι στο σήμερα επ' αόριστον. Για να μην φοβάται κανείς το μέλλον, πρέπει να αλλάξει το βλέμμα του, να αλλάξει σημάδι ζωής, να ξαναγεννηθεί σε μια νέα ζωή, να βρεθεί και να εμποτίσει το αύριο, να περιμένει τους θεούς. Δώστε ένα όνομα σε αυτό που έρχεται μετά το μεταμοντέρνο, αλλιώς δεν τό αλλάζουμε.

Paura del futuro - Marcello Veneziani (www-marcelloveneziani-com.translate.goog)

2 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

!!!!!!!!!!!!!!!!!!

Ανώνυμος είπε...

Αυτά τα ιταλικά αρθράκια έχουν κάτι διασκεδαστικό.
Μου θυμίζουν τα φοιτητικά χρόνια, των γεμάτων καλών και αφελών προθέσεων αλλά και των ατερμόνων αναλύσεων και αναζητήσεων για την ερμηνεία της πραγματικότητας που ζούμε. Το ένα ανάγνωσμα οδηγούσε στο άλλο και κάπου εκεί όλα αυτά τα ομολογουμένως οξυδερκή αναγνώσματα και εν πολλοίς ορθά (σίγουρα τόνους γενναιότερα από εκείνα της εγχώριας κατανάλωσης στυλ Γιανναρά) έγιναν αναπόφευκτα η δεύτερη πραγματικότητα που υποτίθεται προσπαθούσαν να περιγράψουν. Είναι γνωστό όμως ότι όλα θέλουν ένα μέτρο. Δεν φταίει όμως κανείς για αυτό παρά μόνο η φοιτητική μας ιδιότητα για όσο καιρό θέλουμε να την διατηρούμε.
Δεν ξέρω αν με καταλαβαίνεις φίλε αμέθυστε τι θέλω να πω.
Αυτά τα αρθράκια λοιπόν ερμηνεύουν με μία μοιρολατρική, στην τελική, διάθεση και για αυτό ΕΠΙΤΡΕΠΟΝΤΑΙ ΝΑ ΔΙΑΚΙΝΟΥΝΤΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΑ ΚΑΙ ΣΩΡΗΔΌΝ . Είναι το παυσίπονο και η βαλβίδα εκτόνωσης αρκετών εχεφρόνων ανθρώπων για την τρέλα που μας περιβάλει. Αλλά μέχρι εκεί.
Δεν καλούν σε μετάνοια. Δεν τονίζουν την ταπείνωση. Την ατομική ευθύνη. Η λέξη αμαρτία δεν υπάρχει. Τα θηρία που ξεσκίζουν την ψυχή και το σώμα του ανθρώπου είναι στο απυρόβλητο και κινδυνεύουν μόνο από το να σκάσουν από τα γέλια με το πως τόσο κάποιος τόσο έξυπνος είναι τόσο ΒΛΑΚΑΣ. Κουβέντα για την γνώση που μας παρέδωσαν (η μοναδική έννοια της παράδοσης) η ελληνική σοφία αλλά προπάντων ο Κύριος ΙΗΣΟΥΣ ΧΡΙΣΤΟΣ (ναι έχει όνομα) με τους Αγίους Του (και αυτοί έχουν όνομα) για το πως κουμαντάρεις αυτά τα θηρία. Κουβέντα.
ΔΕΝ ΜΙΛΟΎΝ ΓΙΑ ΣΤΑΥΡΌ ΠΟΥ ΠΡΈΠΕΙ ΝΑ ΚΟΥΒΑΛΉΣΕΙ ΚΑΠΟΙΟΣ ΓΙΑΤΙ ΜΟΝΟ ΕΤΣΙ ΤΑ ΞΕΔΟΝΤΙΑΖΕΙΣ ΤΑ ΘΗΡΙΑ. Η ο΄ποια αναφορά σε παράδοση περιορίζεται σε ηθογραφικού και πολιτισμικού ¨εργαλεία" που είχαν κάποιο αποδεδειγμένο
Για καθίστε ρε παιδιά. Χαΐρι έτσι δεν γίνεται δεν το καταλαβαίνουμε;

Αυτά τα αρθράκια ενισχύουν απλά την αίσθηση του αναπόφευκτου. Την καθήλωση. ΚΑΙ ΩΡΑΙΑ. Τα ερμηνεύσαμε όλα.....μετά; Ο μόνος τρόπος που αχνοφαίνεται (γιατί η φάση της υπερανάλυσης δεν έχει ακόμα τελειώσει ώστε να περάσουμε στην οργανωμένη αντεπίθεση που θα είχε κάποιο νόημα) είναι πως με τα εργαλεία που έφτιαξαν αυτή την πραγματικότητα την οποία και καταδικάζουν με τα ίδια τα εργαλεία θα φτιάξουν έναν καλύτερο κόσμο. ΑΜ ΔΕ. Τα εργαλεία δεν είναι ΟΥΔΕΤΕΡΑ.
Χαίρομαι που υπάρχεις γιατί μας θυμίζεις κάτι απλό σε όλους μας με την ανάλυση που κάνεις πηγαίνοντας μας αρκετά πίσω στις αιρετικές καταβολές του Δυτικού κόσμου.
Τα άρθρα αυτά είναι απότοκα καλοπροαίρετων και μορφωμένων ανθρώπων που ΟΜΩΣ δεν πιστεύουν παρά στην οριζόντια τελείωση της ΙΣΤΟΡΙΑΣ και όχι στην ΚΑΘΕΤΗ όπως πολύ σωστά έχεις τονίσει αρκετές φορές και εσύ.
Η οριζόντια ιστορία είναι καταδικασμένη εκ φύσεως να σέρνεται. Σαν τον επιβάτη του τρένου που δυσανασχετεί με το τρένο, τους συνεπιβάτες αλλά ΠΟΤΕ με τον ΑΌΡΙΣΤΟ ΚΑΙ ΑΣΑΦΉ υποτιθέμενο προορισμό ενός καλύτερου κόσμου που θα είναι δίκαιος και ελεύθερος ΚΑΙ ΜΠΛΆ ΜΠΛΆ ΜΠΛΆ........ Ακόμα και αν κατέβει από το τρένο τίποτα δεν θα αλλάξει. Η ΑΣΑΦΙΑ ΤΑ ΕΠΙΣΚΙΑΖΕΙ ΟΛΑ. Η φαντασία μας που την δημιούργησαν οι εικόνες που ζήσαμε μας καθοδηγούν. Διότι όχι...... Ο ΠΗΓΑΙΜΟΣ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ Η ΟΥΣΙΑ. Η ΟΥΣΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΙΘΑΚΗ. Και εμείς την Ιθάκη μόνο την φανταζόμαστε. Ας μεγαλώσουμε επιτέλους και ας σοβαρευτούμε. Και ας αφήσουμε τους ποιητές να λένε ότι τραβάει η ψυχή τους.
Ο Έλληνας κάποτε κάτω από αυτό το ΥΠΈΡΟΧΟ φως ΔΥΣΑΝΑΣΧΕΤΙΣΕ ΜΕ ΣΟΒΑΡΟΤΗΤΑ για τον ΘΑΝΑΤΟ.
Ο Κύριος Ενσαρκώθηκε, Σταυρώθηκε και Αναστήθηκε. Φανέρωσε την φωλιά των θηρίων. Τους έσπασε τα κεφάλια. Το μοναδικό "εργαλείο" που χρειαζόμαστε. Και έτσι φανέρωσε την ΜΙΑ ΚΑΙ ΜΟΝΑΔΙΚΗ ΟΔΟ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ .......ΤΗΝ ΚΑΘΕΤΗ ΠΟΥ ΟΜΩΣ ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙΣ ΝΑ ΔΙΑΒΕΙΣ ΜΟΝΟ ΣΟΥ..........για όποιον θέλει.
Ο ΟΡΊΖΟΝΤΑΣ ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΤΙΠΟΤΑ ΠΟΥ ΝΑ ΜΑΣ ΠΕΡΙΜΕΝΕΙ ΓΙΑ ΤΟ ΚΑΛΟ ΜΑΣ.
Στα γράφω αυτά όχι για να σταματήσεις να τα αναπαραγάγεις αλλά αντιθέτως να συνεχίσεις απλά να έχουμε πάντα στο μυαλό μας αυτά που προείπα. Μόνο έτσι πιστεύω μπορούν να είναι χρήσιμα.