Το κέλυφος του σαλιγκαριού

                                                   
Όποιοι κι αν είναι οι βαθύτεροι λόγοι για την παρακμή της Δύσης, της οποίας τήν κρίση βιώνουμε από κάθε άποψη καθοριστική, είναι δυνατόν να συνοψίσουμε την ακραία έκβασή της σε αυτό που, παίρνοντας μια εμβληματική εικόνα του Ivan Illich, θα μπορούσαμε να ονομάσουμε «θεώρημα σαλιγκαριού». «Αν το σαλιγκάρι», αναφέρει το θεώρημα, «αφού είχε προσθέσει έναν ορισμένο αριθμό σπειρών στο κέλυφός του, αντί να σταματήσει, συνέχιζε την ανάπτυξή του, μόνο ένα ακόμη πηνίο θα αύξανε το βάρος του σπιτιού του κατά 16 φορές και το σαλιγκάρι θα παρέμενε αδυσώπητα συντετριμμένο». Αυτό συμβαίνει στο είδος που κάποτε αυτοπροσδιοριζόταν ως homo sapiens όσον αφορά την τεχνολογική ανάπτυξη και, γενικά, την υπερτροφία των νομικών, επιστημονικών και βιομηχανικών συσκευών που χαρακτηρίζουν την ανθρώπινη κοινωνία.
Αυτά ήταν πάντα απαραίτητα στη ζωή αυτού του ιδιαίτερου θηλαστικού που είναι ο άνθρωπος, του οποίου η πρόωρη γέννηση συνεπάγεται παράταση της βρεφικής κατάστασης, στην οποία το μικρό δεν είναι σε θέση να εξασφαλίσει την επιβίωσή του. Όμως, όπως συμβαίνει συχνά, ένας θανάσιμος κίνδυνος κρύβεται ακριβώς σε αυτό που τους εξασφαλίζει τη σωτηρία. Οι επιστήμονες που, όπως ο λαμπρός Ολλανδός ανατόμος Lodewjik Bolk, έχουν αναλογιστεί τη μοναδική κατάσταση του ανθρώπινου είδους, έχουν, τουλάχιστον, απαισιόδοξες συνέπειες για το μέλλον του πολιτισμού. Με την πάροδο του χρόνου, η αυξανόμενη ανάπτυξη των τεχνολογιών και των κοινωνικών δομών παράγει μια πραγματική αναστολή της ζωτικότητας, η οποία προαναγγέλλει μια πιθανή εξαφάνιση του είδους. Η πρόσβαση στο στάδιο της ενηλικίωσης στην πραγματικότητα καθυστερεί ολοένα και περισσότερο, η ανάπτυξη του οργανισμού επιβραδύνεται ολοένα και περισσότερο, η διάρκεια ζωής - και επομένως η τρίτη ηλικία - παρατείνεται. «Η πρόοδος αυτής της αναστολής της ζωτικής διαδικασίας», γράφει ο Bolk, «δεν μπορεί να υπερβεί ένα ορισμένο όριο χωρίς ζωτικότητα, χωρίς τη δύναμη αντίστασης στις βλαβερές επιδράσεις από το εξωτερικό, με λίγα λόγια, χωρίς η ύπαρξη του ανθρώπου νά διακυβεύεται. Όσο περισσότερο προχωρά η ανθρωπότητα στο μονοπάτι της ανθρωποποίησης, τόσο πιο κοντά έρχεται σε εκείνο το μοιραίο σημείο όπου η πρόοδος θα σημαίνει καταστροφή. Και σίγουρα δεν είναι στη φύση του ανθρώπου να σταματά απέναντι σ'αυτό».
Είναι αυτή η ακραία κατάσταση που βιώνουμε σήμερα. Ο απεριόριστος πολλαπλασιασμός των τεχνολογικών συσκευών, η αυξανόμενη υποταγή σε περιορισμούς και νομικές εξουσιοδοτήσεις κάθε γένους και είδους και η πλήρης υποταγή στους νόμους της αγοράς καθιστούν τα άτομα ολοένα και περισσότερο εξαρτημένα από παράγοντες που είναι εντελώς πέρα ​​από τον έλεγχό τους. Ο Gunther Anders όρισε τη νέα σχέση που έχει δημιουργήσει η νεωτερικότητα μεταξύ του ανθρώπου και των εργαλείων του με την έκφραση: «Προμηθεϊκή διαφορά» και μίλησε για «ντροπή» μπροστά στην ταπεινωτική ανωτερότητα των πραγμάτων που παράγει η τεχνολογία, την οποία δεν μπορούμε πλέον να θεωρήσουμε τον εαυτό μας κύριο με οποιονδήποτε τρόπο. Είναι πιθανό ότι σήμερα αυτή η διαφορά επιπέδου νά έχει φτάσει στο σημείο της μέγιστης έντασης και ο άνθρωπος νά έχει γίνει εντελώς ανίκανος να αναλάβει τη διακυβέρνηση της σφαίρας των προϊόντων που δημιούργησε.
Στην αναστολή της ζωτικότητας που περιγράφει ο Bolk προστίθεται η παραίτηση από την ίδια ευφυΐα που θα μπορούσε με κάποιο τρόπο να περιορίσει τις αρνητικές συνέπειές της. Η εγκατάλειψη αυτής της τελευταίας σύνδεσης με τη φύση, που η φιλοσοφική παράδοση ονόμασε lumen naturae, παράγει μια τεχνητή βλακεία που κάνει την τεχνολογική υπερτροφία ακόμη πιο ανεξέλεγκτη.
Τι θα γίνει με το σαλιγκάρι που συνθλίβεται από το ίδιο του το κέλυφος; Πώς θα επιβιώσει από τα ερείπια του σπιτιού του; Αυτά είναι τα ερωτήματα που δεν πρέπει να σταματήσουμε να κάνουμε στον εαυτό μας.

https://www-quodlibet-it.translate.goog/giorgio-agamben-il-guscio-della-lumaca?_x_tr_sl=it&_x_tr_tl=el&_x_tr_hl=el&_x_tr_pto=wapp