Συνέχεια από: Πέμπτη 15 Δεκεμβρίου 2022
Η ΑΠΟΡΙΑ ΑΝΘΡΩΠΟΣ
Θεολογικά δοκίμια ΙΙΙ. ΠΝΕΥΜΑ.
Του Hans Urs Von Balthasar.
Ξεκινώντας από τον άνθρωπο, δέν θα κατορθώσουμε ποτέ μας να συνθέσουμε αυτές τις τρείς πλευρές, καθότι (1) μία εφικτή συνθήκη ολοκληρώσεως τής ανθρωπότητος στο πλαίσιο του χρόνου δέν συμπίπτει ποτέ με την δυνατή κατάσταση ολοκληρώσεως, στον κύκλο τού χρόνου τού ξεχωριστού ανθρώπου. Αυτός ο τελευταίος χαρακτηρίζεται από το γεγονός ότι αποκτά, μέσα στο πλαίσιο τής ηθικής, ένα είδος επισκιάσεως τής καταστάσεώς του σαν ολοκληρωμένη ολότης, με την αμοιβαία ανταλλαγή, με τον κρυφό δανεισμό από την αιωνιότητα - σε μία απόφαση η οποία δέν μπορεί ποτέ της να ομαδοποιηθεί. Αντιθέτως μία κατάσταση κατακτημένης πληρότητος τής ανθρωπότητος στα όρια τού χρόνου, μία κατάσταση η οποία θα παρέλειπε και θα περιέπαιζε αυτή την ένταση υπέρ μίας κοσμικής αισιοδοξίας (ανθρωποποιημένος κόσμος, τέλεια τεχνική κοινωνικοποίηση των ατόμων) θα εξισούτο με την δύση τού ανθρώπου σαν προσώπου και στην οπισθοδρόμησή του, κάτι που θα τον έδενε σε μια δομή τού Είναι πολύ πιό χαμηλού επιπέδου (2) Αυτό το αισιόδοξο κοσμικό φρόνημα θα σήμαινε επίσης για το ίδιο το είδος την παραίτηση από το μέλλον του, από εκείνη την ανοικτή συνθήκη στην πραγματικότητα τής επαγγελίας και η οποία δέν υπόκειται στην δική μας διάθεση, θα ήταν ένα κλείσιμο του είναι στον εαυτό του, "ταυτότητα ανάμεσα στον άνθρωπο ο οποίος έφθασε στην ωριμότητά του, και στον κόσμο ο οποίος κατόρθωσε την τελειότητα" (Ε.Bloch). Αυτό δέν θα μπορούσε παρά να μας πλησιάσει πάρα πολύ στην εικόνα τού τρόμου της καταδίκης την οποία υπογραμμίσαμε στην πρώτη μας πρόταση! Το σημείο ωμέγα της εξελίξεως της ανθρωπότητος, εξάλλου, παραμένει όχι μόνον a'posteriori, αλλά και a'priori κατ'αρχάς, ανοικοδομήσιμο, καθότι η εξέλιξη του πολιτισμού και της κουλτούρας, στην συγκέντρωση και στην εκμετάλλευση των πνευματικών επιδόσεων των ατόμων, συγκεντρώνεται σ'ένα σημείο το οποίο από δύο απόψεις παραμένει αντιφατικό 1) Αυτό, καθότι ομαδικό ιδανικό δέν επιτυγχάνει ποτέ την πλήρη αξιοπρέπεια του ιδανικού του προσώπου 2) Καταργεί τον εαυτό του, απο την στιγμή που στην τάξη του κόσμου, στην οποία ανήκει το "όχι-ακόμη", υποδύεται σαν να μπορούσε, κατακτώντας την, να υπερβεί το άνοιγμα της ελπίδος. Ο εξαναγκασμός να συνενωθούν οι γραμμές οι οποίες διασταυρώθηκαν κατά κάποιο τρόπο, σε μία φιγούρα η οποία μπορεί να συντεθεί με το βλέμμα, συνιστά τον αυξανόμενο κίνδυνο με την πρόοδο και την ανάπτυξη, ότι η ανθρωπότης θα χάσει τον εαυτό της, ότι μάλιστα μπορεί ακόμη και να καταστραφεί. Ένα γεγονός το οποίο όσον αφορά τον άνθρωπο τον ίδιο, είναι αναπόφευκτο, όταν οι διασταυρωμένες γραμμές στην ουσιώδη του δομή απολυτοποιηθούν ακόμη και στο ελάχιστο. Μπορεί να παρέλθει χρόνος πρίν αναδυθεί σαν αναπόφευκτη αυτή η καταστροφή. Η ανθρωπότης μπορεί να δοκιμάσει να μεταδώσει στο άτομο, μέσω τής τεχνολογίας, την κυβερνητική μόρφωση, την φαρμακευτική, την ψυχολογία, την στατιστική και ούτω καθεξής. Να εξισώσει τον ορίζοντα τής ελπίδος της με εκείνον τον ομαδικό ο οποίος είναι απρόσβλητος στον θάνατο. Μία τέτοια μείωση, σε βάθος χρόνου, δέν μπορεί να έχει επιτυχία και πρέπει αναγκαίως να υψώσει στην κριτική και στην επανάσταση συνεχώς τα άτομα, τα οποία βλέπουν καθαρά ότι διαψεύστηκαν, και μ'αυτόν τον τρόπο πρέπει να δημιουργήσει μία διαμάχη αβυσσαλέου βάθους -ένα ακραίο ναί και όχι- στον κόλπο της ανθρωπότητος.
2.Χριστιανική λύση και πιό βαθειά απορία.
Εάν απέναντι σε τόσες απορίες, στρέψουμε το βλέμμα πρός την Χριστιανική αποκάλυψη, φαίνεται να παρουσιάζονται και να προσφέρονται επιφανειακές λύσεις, οι οποίες όμως, ιδωμένες στο σύνολο, δέν καλύπτουν τις γραμμές των ρωγμών, αλλά τις ανακατεύουν. Βεβαίως θα πούμε εξαρχής ότι ο άνθρωπος, στην ερμηνεία τής αποκαλύψεως, είναι "κατασκευασμένος" σαν ένα όν το οποίο δέν δύναται να ολοκληρωθεί εξ'αυτού, από μόνο του (και αντιστοίχως ο κόσμος που του ανήκει), διότι ο Θεός τον ανέδειξε σαν έναν πάρτνερ στον διάλογο και αυτός μπορεί να γνωρίσει τον εαυτό του και να ολοκληρωθεί μόνον στις δημιουργικές λέξεις που θα απευθύνει ο Θεός. Μάλιστα δέ, ο άνθρωπος δέν μπορεί να είναι ολοκληρωμένος και πλήρης ακριβώς επειδή είναι εικόνα και ομοίωση μίας άλλης πραγματικότητος, τής απολύτου, την οποία όμως από μόνος του δέν μπορεί να προσεγγίσει, αλλά πρέπει να αφεθεί να του δοθεί από αυτή την ίδια. Το κλειδί για την κατανόηση τής εικόνος είναι αυτό το αρχέτυπο, ο άνθρωπος λύνει το αίνιγμά του στον Θεό. Και για την ακρίβεια όχι σ'έναν αόριστο Θεό-άβυσσο, ο οποίος αναιρεί όλα τα όρια, μέσα στον οποίο το πεπερασμένο δέν μπορεί να βρεί παρά μόνον την ματαίωσή του, αλλά σε εκείνο το όν το οποίο είναι στον ύψιστο βαθμό ζωντανό, ελεύθερο, καθορισμένο, το οποίο μέσα στον χώρο της αποκαλύψεως λέει "Εγώ" και ανακρίνει τους ανθρώπους σαν "εσύ" και "εσείς".
Αυτός που αναδεικνύει και απορρίπτει, "γκρεμίζει κάτω στην κόλαση και εκ νέου ανεβάζει", διαθέτει δεσποτικώς αυτό, τό οποίο ο άνθρωπος δέν θα είχε σκεφθεί ή ότι σ'αυτόν, καθότι αμαρτωλός όπως επίσης και σαν ένα απλό όν της φύσεως, δέν υπάρχει καμμία δυνατότητα αναπτύξεως, για να τον απαγκιστρώσει τοιουτοτρόπως από τις δικές του συντεταγμένες και να τον τακτοποιήσει μέσα στο πιό μεγάλο Θείο σύστημα συντεταγμένων. Πρέπει επιπλέον να παρατηρήσουμε ότι το κορυφαίο σημείο των οδών τού Κυρίου με τον άνθρωπο οδήγησε σε μία ταυτότητα ολοκληρωτικώς ανέλπιστη! Όχι στην ταυτότητα που απαιτεί ο Bloch, του ανθρώπου με τον εαυτό του, αλλά σ'εκείνη του Θεού με τον άνθρωπο εν Χριστώ Ιησού, όπου έχει ήδη επαληθευθεί στο αρχέτυπό του η μεγάλη μετάθεση. Στ'αλήθεια Αυτός είναι η απαρχή όλων των θνητών. Προηγούμενος όλων, βρίσκει την οδό της Αναστάσεως και την ανοίγει για τους άλλους, και μπορεί να σκορπίσει μάλιστα αυτή την ιδιότητα μέσω της ανθρωπότητος δηλαδή να είναι πρώιμη, πρωτόλειος, να την δωρίσει στον λαό από τον οποίο κατάγεται σε όσους Τον πιστεύουν, και τον ακολουθούν. Εάν στην συνέχεια φέρουμε την αντίρρηση ότι εδώ συγκεντρώνεται η προσοχή μόνον στην προοπτική τού ατόμου, του θνητού, και όχι στην προβληματικότητα που είναι πολύ μεγαλύτερη τής ανθρωπότητος στο σύνολο της, είναι πάντως άξιο στοχασμού ότι στην Χριστιανική διδασκαλία το επέκεινα τής ατομικής ζωής, που πεθαίνει, και το τέλος τής ιστορίας τής ανθρωπότητος, η οποία συνεχίζει πέραν του θανάτου τού ατόμου, καλύπτεται από την ίδια μορφή τού Υιού τού Ανθρώπου, που κρίνει και σώζει! Η θνητή ζωή τρέχει πρός την δική Του κατεύθυνση, και πρός Αυτόν κυλά η ιστορία τού κόσμου και χωρίς αμφιβολία ανάμεσα στην ιδιαίτερη κρίση και την καθολική κρίση ισχύει ένας πολύ στενός σύνδεσμος, μέχρι συμπτώσεως! Ο άνθρωπο-Θεός είναι η συγκεντρωμένη ενότης αυτού που πρίν ονομαζόταν "τα έσχατα πράγματα", τα καινά. Σ'αυτόν ο άνθρωπος πεθαίνει, καθότι Αυτός δοκίμασε τον αρχετυπικό θάνατο για όλους, σ'Αυτόν κάθε άτομο, όπως και η κοινότης κρίνονται, καθότι πάνω στον σταυρό λειτουργώντας αρχετυπικά. Αυτός προκατέβαλλε την κρίση για όλους και για κάθε άτομο. Κοντά σ'Αυτόν καθότι δικαστής στέκονται οι τελευταίες μοίρες, ο ουρανός και η κόλαση, για τον άνθρωπο και την ανθρωπότητα, έτσι ώστε αυτοί προχωρούν πρός Αυτόν μέσα στην ελπίδα και τον φόβο, οπωσδήποτε με την υπεροχή της ελπίδος, καθώς "ο Χριστός θυσιάστηκε μία φορά για να σβύσει τις αμαρτίες όλων. Όταν θα επιστρέψει εκ νέου, δέν θα έχει πλέον να κάνει τίποτε με την αμαρτία, και τότε θα αποκαλυφθεί για την σωτηρία εκείνων που ελπίζουν σ'Αυτόν".
Αλλά τότε θα έλθει στ'αλήθεια μόνον αυτό που ήταν ήδη, δέν υπάρχει κάτι να περιμένουμε, κάτι αληθινά καινούργιο. Εμείς γνωρίζουμε τον ερχόμενο Χριστό, μάλιστα δέ την μεταμορφωμένη του μορφή, την αναστημένη. Και μέχρι την επιστροφή του υπάρχει μόνον και πάντοτε κάποια εναλλαγή πάνω στην οδό του σταυρού. Ένα τέλος του πόνου αυτού που "λείπει ακόμη στο πάθος του". Με μία κάποια ενδυνάμωση και αύξηση της εντάσεως όπως την απεικονίζουν οι εικόνες της αποκαλύψεως. Από την πλευρά του κακού, έτσι φαίνεται, να κλειδώνεται στον εαυτό της κάτι σαν η ολοκληρωτική ανθρώπινη μοίρα. Αντιθέτως το αγαθό, φαίνεται σχεδόν σαν να αποκτάται μόνον στις ατομικές μοίρες (και πράγματι η κεφαλή της Εκκλησίας είναι κρυμμένη στον ουρανό και στην γή ζεί και αγωνιά η Εκκλησία). Σε ένα τόσο απλό όραμα του κόσμου, δέν έχουν εδώ υπερπηδηθεί ολόκληρες διαστάσεις τις οποίες φυλλομετρούσαμε στην δική μας ευθυγράμμιση των αποριών του ανθρώπου;
Συνεχίζεται με το Βασίλειο του Πνεύματος.
Αμέθυστος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου