Η ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΩΣ Η ΠΡΟΦΗΤΙΚΗ ΚΑΙ ΚΡΙΤΙΚΗ ΦΩΝΗ ΤΗΣ(ΝΕΑΣ) ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

Παντελής Καλαϊτζίδης

 Προσφώνηση του Διευθυντή της Ακαδημίας Θεολογικών Σπουδών Βόλου προς την ΑΘΠ τον Οικουμενικό Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίο

Παναγιώτατε πάτερ και δέσποτα,

Με αισθήματα βαθυτάτου σεβασμού, τιμής και ανυπόκριτης χαράς, Σας υποδεχόμαστε στην Ακαδημία Θεολογικών Σπουδών Βόλου.

Η Ακαδημία έχει καταστεί ευρύτατα γνωστή λόγω κυρίως της σύγχρονης θεματολογίας της, και της προσπάθειας που εδώ και χρόνια καταβάλλει για την κριτική συζήτηση της σχέσης Ορθοδοξίας και νεωτερικότητας, Ορθοδοξίας και μοντέρνου/μεταμοντέρνου κόσμου, Ορθοδοξίας και εθνικισμού, Ορθοδοξίας και πολιτικής, Ορθοδοξίας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων, καθώς και για την εν γένει συζήτηση για τη σχέση Ορθοδοξίας και δημοκρατίας, κράτους και Εκκλησίας, Ορθοδοξίας και επιστήμης, θεολογίας και μοντέρνας λογοτεχνίας, ή ακόμη για τη συζήτηση για θέματα φύλου και τη θέση της γυναίκας στην Εκκλησία, για την ανανέωση του Μαθήματος των Θρησκευτικών, για τη συμμετοχή των Ορθοδόξων στην οικουμενική κίνηση και τους διαθρησκειακούς διαλόγους, με άλλα λόγια για την ειλικρινή αναμέτρηση με όψεις της Ορθόδοξης παράδοσης, μακριά από κάθε ανιστορική ή μυθοποιητική προσέγγιση.

Ωστόσο, όλα αυτά τα χρόνια, πλάι στην ανάδειξη μιας μοντέρνας θεματολογίας, η Ακαδημία Θεολογικών Σπουδών δεν παραμέλησε την κλασική ατζέντα και μάλιστα τα θέματα που συνδέονται με τις βιβλικές και πατερικές σπουδές, διοργανώνοντας συνέδρια για την κριτική του κειμένου και την ερμηνευτική της Καινής Διαθήκης ή ακόμη, όπως την πενταετία 2013-2017, διοργανώνοντας τις ετήσιες διαλέξεις πατερικής θεολογίας και τα πατρολογικά σεμινάρια χάρη στην υποστήριξη του Ιδρύματος Virginia Farah, ή πιο πρόσφατα με τη διοργάνωση του διεθνούς συνεδρίου με θέμα «Άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος. Διεπιστημονικές προσεγγίσεις στη θεολογία του φωτός και της χάριτος», που πραγματοποιήθηκε με την ευκαιρία της συμπληρώσεως χιλίων χρόνων από την εκδημία του Αγίου (1022-2022), για να τιμηθεί η προσωπικότητα, η θεολογική σκέψη και η συμβολή του στην Ορθόδοξη πνευματικότητα.

Έτσι με τις μικρές της δυνάμεις, η Ακαδημία Θεολογικών Σπουδών συνέβαλε κατά το δυνατόν στην ανανέωση του θεολογικού λόγου και της θεολογικής σκέψης τόσο στην Ελλάδα όσο και στον ευρύτερο ορθόδοξο χώρο. Επανέφερε στο επίκεντρο της θεολογικής συζήτησης την εσχατολογική ταυτότητα της Εκκλησίας· επιχείρησε, για πρώτη μάλλον φορά στον ορθόδοξο κόσμο, το συστηματικό διάλογο Ορθοδοξίας και νεωτερικότητας, κρίνοντας μάλιστα την τελευταία όχι με τα κριτήρια της πρωτολογίας, αλλά υπό το φως μιας εσχατολογικά προσανατολισμένης θεολογίας· η ίδια θεολογική προοπτική ενέπνευσε και την απόπειρά της να συζητήσει ζητήματα ανανέωσης και μεταρρύθμισης στην Ορθοδοξία· καταπιάστηκε επίσης με θέματα φύλου και πολιτικής θεολογίας, ξαναθυμίζοντας τον βαθύτατα χριστολογικό, και όχι εκκοσμικευμένο ή απλώς κοινωνικό, χαρακτήρα αυτών των στρατεύσεων· επισήμανε τις παγίδες της ανιστορικής προσέγγισης της Παράδοσης και των Πατέρων και έθεσε το ερώτημα της συναφειακής ανάγνωσής τους· επιχείρησε μια συστηματική κριτική τόσο του εκκλησιαστικού εθνικισμού όσο και του θρησκευτικού φονταμενταλισμού…

Η πανεπιστημιακή θεολογία δεν είναι ούτε κήρυγμα ούτε θρησκευτική προπαγάνδα. Είναι τελείως παράλογο, η θεολογία από τη μια να θέλει να είναι επιστημονική και από την άλλη να κλείνεται στον εαυτό της, να αναπαράγει την ίδια της την παράδοση. Είναι “κριτικός συνομιλητής” της Εκκλησίας. Η θεολογία είναι κριτική θεωρία του Χριστιανισμού τόσο στην ορθόδοξη, όσο και στη ρωμαιοκαθολική και στην προτεσταντική εκδοχή του». Σε αυτή τη γραμμή στοιχούμενη, η Ακαδημία μας προσπάθησε να καλλιεργήσει τον κριτικό θεολογικό λόγο και την προφητική μαρτυρία. Η κριτική, όμως, και προφητική της λειτουργία δεν έγινε πάντα κατανοητή, πολλές φορές δυστυχώς παρερμηνεύθηκε και συκοφαντήθηκε. Είναι πιθανόν στην πορεία μας να έγιναν λάθη ή και παραλείψεις. Η Ακαδημία, όμως, ανοίχτηκε στην κοινωνία των πολιτών και των προβληματιζόμενων πιστών, επιζήτησε το διάλογο και την επικοινωνία μαζί τους, ελπίζοντας αφενός να ξεπεράσει η θεολογία την αποξένωσή της από το εκκλησιαστικό σώμα, και αφετέρου να βγει η θεολογία από την ιδιότυπη περιχαράκωση που συχνά τη χαρακτηρίζει, από την αδυναμία διαλόγου με τη διανόηση και το σύγχρονο κόσμο.

Εμπνεόμενη από το δικό Σας υπόδειγμα, Παναγιώτατε, η Ακαδημία επιδίωξε και πέτυχε τη συνεργασία με δεκάδες φορείς εντός και εκτός Ελλάδος, ενώ από το ακαδημαϊκό έτος 2009-10, ξεκίνησε τη διοργάνωση συνεδρίων και εκδηλώσεων και έξω από τον ελλαδικό χώρο (Γαλλία, Γερμανία, Ελβετία, Φινλανδία, Ρουμανία, Βουλγαρία, Σερβία, κλπ), δίνοντας έτσι μαρτυρία για το σφρίγος και τον ανανεωμένο δυναμισμό της ελληνόφωνης θεολογίας. Χαιρόμαστε και νιώθουμε ιδιαίτερη τιμή και ευλογία, Παναγιώτατε, καθώς η σημερινή παρουσία Σας στην έδρα της Ακαδημίας Θεολογικών Σπουδών στον Βόλο δείχνει πως εκτιμάτε το έργο και την προσφορά της, πως έχετε την ευαισθησία να αντιλαμβάνεστε την αναγκαιότητα ενός λόγου θεολογικού ριζωμένου στην παράδοση, αλλά και ανανεωμένου και ανοιχτού στις προκλήσεις των καιρών.

Το κοινό νήμα που συνδέει όλα τα παραπάνω είναι η προτεραιότητα και κεντρικότητα της θεολογίας ως της προφητικής και κριτικής φωνής της Εκκλησίας. Η θεολογία, όσο και αν φαντάζει στις μέρες μας περιθωριοποιημένη, με τη διακριτική παρουσία και μαρτυρία της, είναι το μόνο όπλο που έχει να αντιτάξει η Εκκλησία απέναντι στην επίδειξη δύναμης και στην κατανόηση του εκκλησιαστικού γεγονότος με όρους μεγαλείου και εξουσίας, απέναντι στην αυθάδεια και τον κομπασμό της κατά κόσμον μεγαλύτερης, πολυπληθέστερης και ισχυρότερης Ορθόδοξης Εκκλησίας, αυτής που διαχρονικά ταυτίστηκε με τον Καίσαρα και που εσχάτως βάλθηκε να δικαιολογήσει θεολογικά τις θεωρίες του «ιερού πολέμου» ή να κατατάξει μεταξύ των αγίων και των μαρτύρων της πίστης όσους στρατιώτες πέφτουν στην μάχη εναντίον του αμυνόμενου ουκρανικού έθνους.

Όπως σημείωνε ο κορυφαίος ορθόδοξος θεολόγος των ημερών μας, Μητροπολίτης Γέρων Περγάμου Ιωάννης Ζηζιούλας «Τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο ζεῖ μὲ τὸ διάλογο, γιατί αὐτὴ εἶναι ἡ φύση του. Καὶ ἑπομένως τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο καὶ ἡ Ἀκαδημία μοιράζονται τὸ κοινὸ αὐτὸ ἔδαφος τῆς οἰκουμενικότητας, τῆς καθολικότητας καὶ τῆς διαλεγόμενης Ὀρθοδοξίας … Γι’ αὐτό, Παναγιώτατε, θὰ παρακαλοῦσα καὶ ἐγὼ νὰ εὐλογήσετε καὶ νὰ στηρίξετε τὴν προσπάθεια ποὺ γίνεται στὴν Ἱερὰ Μητρόπολη Δημητριάδος καὶ κυρίως στὴν Ἀκαδημία Θεολογικῶν Σπουδῶν. Νὰ εὐλογήσετε κάθε προσπάθεια ποὺ γίνεται γιὰ νὰ ζωντανέψει ὁ ὀρθόδοξος λόγος καὶ νὰ πάψει νὰ γίνεται ἕνας λόγος τοῦ παρελθόντος. Καὶ ἀπὸ τὴν ἄλλη μεριὰ νὰ παρακαλέσω τὴν Ἀκαδημία τοῦ Βόλου κι αὐτὴ νὰ θεωρεῖ τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο ὡς τὴ μητέρα της, τὴν τροφό της, τὴν στοργικὴ αὐτὴ ἀγκαλιὰ στὴν ὁποία μπορεῖ νὰ παραδίδεται χωρὶς καμία ἐπιφύλαξη. Καὶ ἑνώνοντας τὶς δυνάμεις μας θὰ μπορέσουμε νὰ κάνουμε πραγματικότητα αὐτὸ ποὺ προφήτευσε ὁ Ράνσιμαν γιὰ τὴν Ὀρθοδοξία ὡς τὴν θρησκεία, τὴν θεολογία τοῦ 21ου αἰῶνος».

Η ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΩΣ Η ΠΡΟΦΗΤΙΚΗ ΚΑΙ ΚΡΙΤΙΚΗ ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ - Πολυμερώς και πολυτρόπως (polymerwsvolos.org)

ΕΔΩ ΒΛΕΠΟΥΜΕ ΚΑΙ ΤΙΣ ΔΕΥΤΕΡΕΎΟΥΣΕΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΕΣ ΚΕΦΑΛΕΣ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΝΕΚΡΟΚΕΦΑΛΗ. ΒΛΕΠΟΥΜΕ ΤΗΝ ΛΕΡΝΑΙΑ ΥΔΡΑ, ΤΗΝ ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ ΤΟΥ ΒΑΛΤΟΥ, ΤΗΝ ΜΗΤΕΡΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑ, ΠΟΥ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΕΙ ΤΟΥΣ ΑΙΩΝΙΟΥΣ ΕΦΗΒΟΥΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΚΑΘΗΛΩΝΕΙ, ΥΠΟΤΑΣΣΟΝΤΑΣ ΤΟΥΣ ΣΤΟ ΟΡΑΜΑ ΤΟΥ ΔΙΚΟΥ ΤΗΣ ΠΑΡΑΔΕΊΣΟΥ, Ο ΟΠΟΙΟΣ ΕΙΚΟΝΙΖΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΜΥΚΟΝΟ ΚΑΙ ΔΕΝ ΔΙΑΦΕΡΕΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΜΩΑΜΕΘΑΝΙΚΟ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟ. ΤΟ ΙΕΡΟ ΠΛΟΙΟ ΠΟΥ ΘΑ ΜΕΤΑΦΕΡΕΙ ΤΟ ΚΩΝΕΙΟ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ ΕΧΕΙ ΑΡΑΞΕΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΩΡΑ ΣΤΗ ΜΥΚΟΝΟ. ΚΑΜΜΙΑ ΑΝΗΣΥΧΙΑ.