Η ιδεολογία κερδίζει την πραγματικότητα, ο πολιτικός λόγος την αλήθεια
ΧΡΕΙΑΖΟΜΑΣΤΕ ΤΗΝ ΑΛΗΘΕΙΑ
Τι σας λείπει περισσότερο αυτούς τους μήνες ως πολίτης, ως δημοσιογράφος και ως «σκεπτόμενος»; Η αλήθεια. Ναι, η αλήθεια, αυτή η βαρετή κοπέλα που φαίνεται πολύ μεγάλη, πολύ επιτακτική, πολύ απόλυτη για να παντρευτεί και να προσαρμοστεί στο μικροκλίμα των ημερών μας, ή μάλλον στο μικρό και δηλητηριώδες κλίμα του παρόντος. Τήν βλέπω να φεύγει αγανακτισμένη και πληγωμένη από το μιντιακό-πολιτικό τσίρκο, να συρρικνώνεται στο στόμα των πολιτικών στο Παλάτι, να πεθαίνει στο μυαλό των διανοουμένων και να διαστρέφεται στις διαβόητες στήλες των εφημερίδων. Το λέω αυτό από την καθημερινή εμπειρία αναπολώντας πάρα πολλά πρόσφατα γεγονότα, συμπεριλαμβανομένων πανδημιών, πολέμων και οικονομικών, ενεργειακών και περιβαλλοντικών κρίσεων, που τα βρίσκω ακριβώς αντίστροφα στην αναπαράσταση που δίνουν μάρτυρες, ηθοποιοί και αφηγητές. Άλλο η πραγματικότητα, άλλο η αναπαράσταση των μέσων ενημέρωσης. Άλλο η ιστορία, άλλο η αναδόμηση. Δεν έχει νόημα να προσπαθήσουμε να αποκαταστήσουμε την αλήθεια των πραγμάτων, μένει μόνο αυτό που υποστηρίζεται με ισχυρότερα μέσα. Η ιδεολογία κερδίζει την πραγματικότητα, ο πολιτικός λόγος την αλήθεια. Η συστηματική οργάνωση της μη αλήθειας, μέχρι την αντιστροφή των γεγονότων και των ευθυνών, κερδίζει την αλήθεια: η μυθοπλασία παρεισφρέει επίσης στη ζωή και την επικοινωνία και ανταποκρίνεται σε προπαγανδιστικούς σκοπούς και στη χειραγώγηση γεγονότων. Το ψεύτικο αξίζει περισσότερο από το πραγματικό, επίσης επειδή είναι πιο ευέλικτο και επομένως προσαρμόζεται στον χρήστη (είναι πιο εύπλαστο και επομένως ταιριάζει σε αυτούς που το φορούν). Όσοι κατέχουν την ιδεολογική ηγεμονία της πληροφόρησης μπορούν να σας κάνουν να μοιάζετε με θύμα ή τιμωρό, ήρωα ή σκλάβο, ανεξάρτητα από την αλήθεια των γεγονότων. Αν η αλήθεια δεν συμπίπτει με τα ιδεολογικά ή υλικά τους συμφέροντα, τόσο το χειρότερο για την αλήθεια.Πολύ συχνά απομακρύνεται από τα Ανάκτορα, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων της δικαιοσύνης, η αλήθεια δεν αποκαθίσταται στις πλατείες, στα σπίτια και στους δημόσιους και ιδιωτικούς χώρους της σημερινής ζωής. Αλλά ακόμη και εδώ εξαφανίζεται γιατί η προσομοίωση και η προσποίηση, η εμφάνιση και η μεταμφίεση, η υποκρισία και η διγλωσσία κυριαρχούν στην καθημερινότητα. Ακόμη και η κοινή λογική υποχωρεί στην ευκολία μακροπρόθεσμα. Πράγματι δεν υπάρχει κοινός κόσμος, ο καθένας βλέπει τα πράγματα από τη δική του οπτική γωνία και χρησιμότητα. Καθαρός υποκειμενισμός και σχετικισμός. Όποιος πιστεύει ότι το τέλος της αντικειμενικής και κοινής αλήθειας είναι η αρχή της ελευθερίας και η εγγύηση της δημοκρατίας ανατρέπει την πραγματικότητα: χωρίς μια κοινή αλήθεια βασισμένη στην πραγματικότητα, η αλήθεια του ισχυρότερου κερδίζει, αρκεί να είναι ισχυρότερη. Κάθε άλλο από ελευθερία και ανθρώπινα δικαιώματα.
Είναι το πιο επείγον πρόβλημα των χρόνων μας: η απώλεια της αλήθειας. Και η υποταγή της σε κάτι άλλο: στη θέληση για κυριαρχία, στην ανάγκη για τζίρο, στην πρωτοκαθεδρία της ηδονής ή, πιο μετριοπαθώς, της ευκολίας, στη νίκη του Κόμματος, του Μηχανισμού ή της Εταιρείας, σε κάθε περίπτωση της Εξουσίας. Δεν θα μπορούμε πλέον να κάνουμε διάλογο εάν συνεχίσουμε να αγνοούμε την αλήθεια. Θα σταματήσουμε να ζούμε με άλλους, να μοιραζόμαστε μοίρα και δουλειά, ζωή, αγάπη και θάνατο, αν συνεχίσουμε αυτή την κατεδάφιση της αλήθειας για χάρη ατομικού ή κομματικού κέρδους. Η επιστημονική αιτιολόγηση για την απώλεια της αλήθειας έχει χτιστεί με τα χρόνια: εδώ και αρκετό καιρό μας διδάσκουν στα σχολεία ότι η αλήθεια δεν υπάρχει. Υπάρχει ερμηνεία, άποψη, γνώμη. Δεν υπάρχει αλήθεια που να ισχύει για όλους και για πάντα, η αλήθεια μου αποκλίνει από τη δική σου και αλλάζει με τις αλλαγές του χρόνου. Έτσι σχετικοποιημένη, η αλήθεια ανάγεται σε απλή και προσωρινή χρήση, και επομένως υποβάλλεται πρώτα στο βλέμμα και μετά στη βούληση του υποκειμένου. Φαίνεται πλέον ως επίκτητη και αδιαμφισβήτητη αλήθεια ότι δεν υπάρχει αντικειμενική αλήθεια, αλλά δεν είναι έτσι, πιστέψτε με. Υπάρχει μια σφαίρα αβέβαιων και αμφισβητήσιμων πραγμάτων, αλλά υπάρχει επίσης μια σφαίρα σαφών και προφανών πραγμάτων, χωρίς τα οποία δεν θα μπορούσαμε να ζήσουμε και να επικοινωνήσουμε. Και στη μέση υπάρχει μια άπειρη πορεία από πραγματικότητες που έρχονται πιο κοντά στην αλήθεια, που κινούνται προς αυτήν. Για να ζούμε, να κάνουμε διάλογο, να έχουμε σχέση με τους άλλους και να είμαστε στον κόσμο, μπορούμε μόνο να ξεκινήσουμε από ορισμένα και αληθινά πράγματα: τη βεβαιότητα ότι είμαστε άνθρωποι και θνητοί, πρώτα από όλα, και μετά από τη βεβαιότητα της ταυτότητάς μας. Όπως μάς τήν δίνει τό σώμα, η καταγωγή, η προέλευση, ο τόπος που γεννηθήκαμε, οι ανθρώποι από τους οποίους προερχόμαστε, ο κόσμος. Η βεβαιότητα της προηγούμενης εμπειρίας, η βεβαιότητα ότι έχουμε προφέρει ορισμένες λέξεις, ότι έχουμε αναλάβει ορισμένες δεσμεύσεις, ότι έχουμε κάνει ορισμένες επιλογές: το παρελθόν μας θα παρουσιάσει επίσης περιοχές αβεβαιότητας λόγω της αστάθειας της μνήμης, των εξαπατήσεων της εμφάνισης και της αμφισβήτησης ορισμένων πραγμάτων, αλλά είναι επίσης ένας τόπος αλήθειας και πραγματικοτήτων που πραγματικά συνέβησαν και δεν μπορούμε να ανακαλέσουμε ή να σχετικοποιήσουμε. Φυσικά είναι το κάλεσμα της φύσης, η κοινή βεβαιότητα να δούμε αυτά που βλέπουμε, να ακούσουμε αυτά που νιώθουμε. Φυσικά είναι το παρόν. Οι αισθήσεις, οι στοργές, οι ανάγκες δείχνουν πραγματικές εμπειρίες. Ακόμα κι όταν αρνούμαστε στον εαυτό μας τις αλήθειες της ζωής, είμαστε μέσα της, μέχρι το μεδούλι. Το να γεννιέσαι, να γερνάς, να πεθαίνεις, να δημιουργείς, να καταστρέφεις δεν είναι ψευδαισθήσεις ή απόψεις.
Πριν από την ελευθερία και τη δικαιοσύνη, πριν από τον πλουραλισμό και τα δικαιώματα, υπάρχει η αναγνώριση της αλήθειας. Δεν είναι αλήθεια ότι η αλήθεια σκοτώνει την ελευθερία. Οι δεσποτισμοί του παρελθόντος δεν γεννήθηκαν στο όνομα της αλήθειας αλλά από την υποκειμενική αλαζονεία όσων ισχυρίστηκαν ότι ταυτίζονται με την αλήθεια και αποφασίζουν στο όνομά της έναντι των άλλων: κανείς δεν ενσαρκώνει την αλήθεια, είμαστε όλοι σε διαφορετικούς βαθμούς μέσα στην αλήθεια, αλλά κανένας άνθρωπος δεν είναι η αλήθεια. Ο δεσποτισμός και η τρομοκρατία δεν προκύπτουν καν από την αξίωση αντιπροσώπευσης της αλήθειας, αλλά αντίθετα από τη διαστρέβλωση της αλήθειας και την υποταγή της σε ένα Απόλυτο: το Κόμμα, τήν Εξουσία, το Απόλυτο, τήν Τάξη, τήν Φυλή, τόν Επίγειο Παράδεισο . Στο όνομα της υπεροχής, η αλήθεια τροποποιείται και διαγράφεται.
Η αλήθεια ανήκει στη γνώση και όχι στην εξουσία, είναι αναζήτηση και όχι μονοπώλιο, είναι σκοπός και όχι μέσο και επομένως δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για επίθεση, αλλά για γνώση. Σήμερα, λέγαμε, ζούμε ανάμεσα σε αδύναμες σκέψεις και δυνατές δυνάμεις (τις ισχυρές εξουσίες): η αλήθεια είναι το αντίθετό τους, μια δυνατή σκέψη σε ένα εύθραυστο σώμα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου