AΒΕΛΑΡΔΟΣ, ο πρώτος μοντέρνος άνθρωπος (2)

 Συνεχεία απο : Τρίτη 17 Σεπτεμβρίου 2024

MARIE DOMINIQUE CHENU

Abelard, le premier home modern

Απο αυτή την καταγγελία για αίρεση, του Αγίου Βερνάρδου, θα ξεκινήσει μία επεξεγασία της θεολογίας της συντριβής, εκτός απο την κριτική του υποκειμενισμού τού Αβελάρδου, εκ μέρους των «αποφθεγμάτων» του Pier Lambardo και απο το Διάταγμα του Graziano. Η εσωτερική συγχώρεση του Θεού δέν πραγματοποιείται απο τον Ιερέα την στιγμή της εξομολογήσεως, όσο απαραίτητη και αν είναι: η συγχώρεση ή η άφεση των αμαρτιών επέρχεται απο την στιγμή απο την οποία ο άνθρωπος κλαίει για τις αμαρτίες του και αγαπά τον Θεό του: (Απαφθέγματα IV,d 18 C4 ) ο Άγιος Θωμάς θα διορθώσει με οργανικό τρόπο τις πράξεις της Ευχαριστίας οι οποίες ξεδιπλώνουν σε μία διπλή κίνηση της ελευθερίας της Βουλήσεως: μία κίνηση στον Θεό και μία στην αμαρτία.
Είναι κατανοητό επίσης πώς ο Αβελάρδος αντιτίθεται σθεναρά και στην γνώμη του Βερνάρδου της Σαρτρ, ο οποίος λόγω του «γραμματικού Πλατωνισμού» του εκλαμβάνει τις λέξεις του Μυστηρίου της ευχαριστίας σαν αρκετές καθ'εαυτές, ακόμη και άν προφέρονται απο έναν λαϊκό!

Εξάλου, εξίσου λόγω της προτεραιότητος τού υποκειμένου ο Αβελάρδος, αρνείται την θέση αυτών που θεωρούσαν ανεπανάληπτο, χωρίς αναγκαιότητα επαναλήψεως, το Μυστήριο της Μετάνοιας. Μία αρχαία θέση η οποία όμως γινόταν ακόμη αποδεκτή απο τον Geroch di Reichersberg και απο το βιβλίο του « το βιβλίο της Μετάνοιας»

Ο Αβελάρδος τέλος θα βοηθήσει στην αποφασιστική απόρριψη της πρακτικής, της λεγόμενης Paenitentia Sollemnis, δηλαδή, της επιβολής εξωτερικών τιμωριών οι οποίες βοηθούν την ιδιωτική μετάνοια. Ο Ακινάτης δέν θα της αφιερώσει παρα μία μόνο θέση σε παράρτημα του δόγματος της μετάνοιας.

Είναι δυνατόν να παρακολουθήσουμε την σταδιακή εισχώρηση του «υποκειμενισμού» στην εξομολογητική γραμματεία, η οποία καταγράφει πλέον και επεξεργάζεται την άνησυχία για μία ψυχολογική προσαρμογή στην προσωπικότητα του Μετανοούντος.

Το Liber Paeniteutialis του Αlamo di Lilla είναι ένας καλός μάρτυρας ανάμεσα σε ένα συνοθύλευμα μίας εξελίξεως που αναπτύσσεται ιδιαιτέρως μετά την νομοθεσία της συνόδου του Λατεράνου (1215) και με έναν απίστευτο αριθμό εκδόσεων και τα οποία ξεχωρίζουν ήδη σε δύο ομάδες. Απο το ένα μέρος υπάχουν τα «εγχειρίδια της εξομολογήσεως» τα οποία είναι επεξεργασμένα ώστε να προετοιμάζουν εν'όψει της ασκήσεως της εξετάσεως της συνειδήσεως, απο το άλλο μέρος οι «Σούμες των συνειδησιακών περιπτώσεων» η περιπτωσιολογία των οποίων εισάγει στην τυπική πράξη της μετάνοιας, τα στοιχεία της προυποθέσεως του περιβάλλοντος της υπευθυνότητος : προσωποποιήσεις και ψυχολογική λεπτότητα τα οποία αποδίδουν έναν νέο για την Εκκλησία ήχο!

Αποκτά μεγάλη σημασία η υποδοχή και η γνωριμία του μετανοούντος. Πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η προσωπικότης του, να γνωρίζουμε τις συνθήκες ζωής και του κοινωνικού ρόλου, είναι πρός το συμφέρον όλων να γλυκάνουν οι τιμωρίες έτσι ώστε ο εξομολογούμενος να μήν περιπίπτει σε μία κατάσταση απελπισίας απέναντι σε μία ικανοποίηση της δικαιοσύνης του Θεού πολύ βαρειάς για να πραγματοποιηθεί. Ο εξομολόγος είναι πλέον ένας πνευματικός Ιατρός. Η εξομολόγηση εξατομικεύεται : τόσες κρίσεις, όσοι οι άνθρωποι.

Προς την κατεύθυνση αυτής της ίδιας προσοχής πρός το υποκείμενο συγκλίνουν και όλες οι ψυχολογικές κοινωνικές αλλαγές που υφίστανται οι νομικές διαδικασίες καθώς εξελίσσονται και αγκαλιάζουν το νέο (το υποκείμενο). Ο 12ος αιώνας βλέπει τον θρίαμβο της κριτικής, όλο και πιό σθεναρής εναντίον των συμμοριών των μονομαχιών των αποδείξεων της φωτιάς ή του νερού, τις κατάρας, του ματιάσματος: όλων των «κρίσεων του Θεού», οι οποίες με μία υπερφυσική νοοτροπία επεξεργάζονται μία αλλοτρίωση των συνειδήσεων με μία μετάθεση στην θεότητα των αποδείξεων της αθωότητας ή της ενοχής!

Εξ'άλλου δέν ευθυγραμμίζεται μόνον η Δικαστική εξουσία μ'αυτή την καινούργια απαίτηση, αλλά η εξουσία γενικώς, η οποία συμπεριλαμβάνει πλέον στους τύπους της, τις αξίες του προσώπου, των προυποθέσεων του, της συνείδησης του, της αμείωτης αυτονομίας του. Ακόμη και η υποταγή την οποία απαιτούν οι μοναστικοί κανόνες- θεμελιωμένοι εξάλου στον Φεουδαρχικό πατερναλισμό- απορρίπτεται καθ'όλη την διάρκεια του αιώνος με την ευκαιρία, ιδιαιτέρως των απαιτήσεων των Ευαγγελικών κινημάτων, ενός ιδεώσους αδελφότητος κοινωνιολογικά προσαρμοσμένων με τις οικονομικές και πολιτικές εξελίξεις. Επιβάλουν λοιπόν έναν νέο τρόπο ασκήσεως των σχέσεων εξουσίας και όχι μόνον νέο τρόπο συμπεριφοράς, αλλά πολύ σύντομα τον επιβάλλουν και στις ίδιες τίς δομές της κυβερνήσεως.

Σύμφωνη με το άνοιγμα της νέας προοπτικής είναι και η νέα κατανόηση του νόμου, της οποίας η επεξεργασία θα γίνει έξω απο τις αντικειμενικές προκαταλήψεις της Π.Δ. αυτή η νέα επεξεργασία θα φθάσει μέχρι την δημιουργία μίας ώριμης πολιτικής ηθικής, σύμφωνα με την οποία οι άρχοντες δέν καλούνται πλέον να μετρηθούν στον «καθρέφτη των αρχών» όπως οι Βασιλείς του Ισραήλ, αλλά να αναφέρονται σε εξωτερικά κριτήρια τα οποία έχουν θεμελιωθεί στα διάφορα De regimine principum. Ένα απο τα σπουδαιότερα των οποίων είναι ακριβώς αυτό του Ακινάτη.

Συνεχίζεται.
 

ΑΡΧΙΖΟΥΜΕ ΙΣΩΣ ΣΙΓΑ-ΣΙΓΑ ΝΑ ΚΑΤΑΝΟΟΥΜΕ ΤΗΝ ΜΑΧΗ ΠΟΥ ΕΔΩΣΕ Ο ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ. ΟΧΙ ΤΟΣΟ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΟΥ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΥ ΓΙΑ ΤΟΝ ΟΠΟΙΟΝ ΔΕΝ ΥΠΉΡΧΑΝ ΑΚΟΜΗ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΛΛΑ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΗΘΙΚΗΣ ΤΟΥ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟΥ, ΤΟΥ ΠΡΟΣΩΠΟΥ. 

ΚΑΙ ΣΥΝΕΠΑΚΟΛΟΥΘΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΘΕΣΗ ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΑΡΑ, Ο ΟΠΟΙΟΣ ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΤΗΚΕ ΤΟ ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΟ ΤΟΥ ΣΠΙΤΙ, ΜΕ ΣΑΛΟΤΡΑΠΕΖΑΡΙΑ.

 

Αμέθυστος