Αντιστρέφοντας τον πλατωνισμό:Προς μια ρεαλιστική οντολογία του ομοιώματος

Το κείμενο που ακολουθεί αποτελεί ελεύθερη μετάφραση της παρουσίασης του L.Bryant με τίτλο ''Reversing Platonism:Towards a Realist Ontology of Simulacra'' που δημοσιεύτηκε στο blog ''Larval Subjects''

Το ομοίωμα παρουσιάζεται για μικρό χρονικό διάστημα στο έργο του Deleuze.Εμφανιζόμενο αρχικά στο ''Διαφορά και επανάληψη''(Difference and repetition) και στη ''Λογική του νοήματος''(The logic of sense), εξαφανίζεται στη μετέπειτα σκέψη του.Αυτό δεν είναι φυσικά τόσο ασυνήθιστο στο έργο του Deleuze.'Οπως συχνά έχει παρατηρηθεί,κάθε ένα από τα κείμενα του Deleuze δημιουργεί ένα νέο ''αστερισμό εννοιών''.Αργότερα,όμως,σε μια συνέντευξή του,ο Deleuze θα παρατηρήσει ότι η έννοια του ομοιώματος ήταν ανεπαρκώς σχηματισμένη,χωρίς να δώσει κάποια εξήγηση ή στοιχείο για το πως ακριβώς αυτή η ιδέα ήταν ατελώς ανεπτυγμένη.Κατά την άποψή μου,αν ο Deleuze οδηγήθηκε στο να εγκαταλείψει την έννοια του ομοιώματος,αυτό δεν έγινε για λόγους που αφορούν την ''εσωτερική συνοχή'' του,αλλά μάλλον για ρητορικούς λόγους που σχετίζονται με φαινόμενα εντός της φιλοσοφικής παράδοσης της αναπαράστασης.Αυτή η ρητορική κατάσταση ή το σύνολο των εξωτερικών σχέσεων με το φιλοσοφικό ρεύμα της αναπαράστασης ενισχύθηκαν με την εμφάνιση του έργου του Baudrillard ο οποίος κατέστησε το ομοίωμα την έννοια-κλειδί του,αλλά με ένα νόημα τελείως αντίθετο με τις προθέσεις του Deleuze σχετικά με τη χρήση της έννοιας.Όταν ο Baudrillard κινητοποιεί την έννοια του ομοιώματος διαγνωστικά ως σύμπτωμα των καιρών μας σε ένα πόλεμο ενάντια στην αναπαράσταση και το πραγματικό,ο Deleuze,ενώ αποδέχεται την μάχη του Baudrillard ενάντια στην αναπαράσταση,χρησιμοποιεί την έννοια του ομοιώματος στο όνομα του πραγματικού.Εν συντομία ο Deleuze κινητοποιεί την έννοια του ομοιώματος στο όνομα μιας ρεαλιστικής οντολογίας.Αν,λοιπόν,υπάρχει κάποιο πρόβλημα με την έννοια του ομοιώματος,αυτό πρέπει να αναζητηθεί στο πεδίο της έκφρασης όπου το σημαίνον ''ομοίωμα'' συνεχίζει να αντηχεί πολύ εύκολα τόσο τη λογική της αναπαράτασης και την αντι-ρεαλιστική σκέψη που κυριάρχησε στην φιλοσοφία από τον 17ο αι.
Από την αρχή μέχρι το τέλος του έργου του,ο Deleuze απορρίπτει την θέση ότι η μεταφυσική έχει φτάσει στο τέλος της ή ότι έχει εξαντληθεί.Αυτή η κατάφαση της μεταφυσικής πρέπει να παρθεί στα σοβαρά.Από τον Heidegger,υπάρχει μια ατυχής τάση εντός της ευρωπαικής σκέψης που συγχέει τη μεταφυσική με την ''οντο-θεολογία'' και τις ''φιλοσοφίες της παρουσίας''.Αντί να ακολουθήσει ένα μονοπάτι σκέψης που θα αναποδογύριζε μεταφυσικά την οντο-θεολογία και τις φιλοσοφίες της παρουσίας-η ευρωπαική φιλοσοφική σκέψη-αποφάσισε αντίθετα είτε α)να εγκαταλείψει ολοκληρωτικά τη μεταφυσική υπέρ ενός ανθρωπιστικού σχετικισμού ή β)προσπάθησε να επιτύχει,όπως στην περίπτωση του Heidegger ένα πέρασμα πέρα από την μεταφυσική σε κάτι που ονομαζόταν σκέψη.Αντίθετα,η βεβαίωση της μεταφυσικής είναι η κατάφαση μιας ρεαλιστικής οντολογίας ενάντια στον σχεσιασμό* ο οποίος κυριάρχησε στην φιλοσοφία συνδέοντας το Είναι και τον κόσμο στην ανθρώπινη κατάσταση.Εντός του αστερισμού της Γαλλικής σκέψης που αναδύθηκε στη Γαλλία τα τέλη του '60 ο Ντελέζ είναι ο μοναδικός σε αυτή την κατάφαση της μεταφυσικής.

*correlationism,για περισσότερες πληροφορίες: http://en.wikipedia.org/wiki/Speculative_realism

Στο δικό του έργο,ο Badiou διακρίνει ανάμεσα σε πλατωνικούς και αριστοτελικούς προσανατολισμούς σκέψης.Εκεί που ο πλατωνικός προσανατολισμός σκέψης χαρακτηρίζεται από την βεβαίωση του αριθμού ή του μαθήμιου* ως του πραγματικού,ξεφεύγοντας έτσι από τη διαίσθηση,την αισθητικότητα και τη σύνδεση της οντολογίας στην γλώσσα και στον άνθρωπο,ο αριστοτελικός προσανατολισμός σκέψης προυποθέτει την ανάδειξη των πραγμάτων ως το χαρακτηριστικό του πραγματικού.Το να υιοθετείς την αριστοτελική μορφή σκέψης είναι να τάσσεσαι υπέρ του πρωτείου των πρώτων ουσιών,όπου η πρώτη ουσία κατανοείται όχι τόσο ως το υπόστρωμα στο οποίο αποδίδονται κατηγορήματα,αλλά μάλλον ως μια ατομική υπόσταση ή αντικείμενο.Αριθμοί ή πράγματα,μας λένε,είναι οι δύο επιλογές.Και μία από αυτές τις δύο επιλογές,ο ρεαλισμός του Deleuze,είναι ένας αριστοτελικός ρεαλισμός επικυρώνοντας την πραγματικότητα του πράγματος,του αντικειμένου ή του ατομικού στοιχείου.

*λακανική έννοια,για περισσότερα δες εδώ: http://web.missouri.edu/~stonej/formulas.html

Όμως,δηλώνοντας,ότι το Είναι αποτελείται από ενικά στοιχεία,ο Deleuze πρέπει να περπατήσει μια λεπτή γραμμή.Πρέπει ταυτόχρονα να βεβαιώσει την πραγματικότητα των ενικών στοιχείων ενάντια στην θέση όπου τα αντικείμενα είναι απλά συσχετίσεις του ανθρώπινου μυαλού,των προθέσεων,της γλώσσας ή της κοινωνίας και παράλληλα να ξεπεράσει τη λογική της αναπαράστασης που οδήγησε στην ''σχεσιακή στροφή'' και στη σύνδεση του Είναι στον άνθρωπο όπως εγκαινιάστηκε από τον Kant.Είναι,κατά παράδοξο τρόπο,στο όνομα της βεβαίωσης του αριστοτελικού ρεαλισμού που ο Deleuze χρησιμοποιεί την έννοια του ομοιώματος.Εν συντομία,το ομοίωμα υπόσχεται ότι είναι ο στρατηγικός εκείνος μοχλός μέσω του οποίου καθίσταται δυνατή η σύλληψη μιας μη-αναπαραστατικής ρεαλιστικής θεωρίας του αντικειμένου ή του ατομικού.

Ήδη,μπορούμε να δούμε το ρητορικό πρόβλημα που ο Deleuze πρέπει να αντιμετώπισε επιλέγοντας να χρησιμοποιήσει το ομοίωμα ως στρατηγική σημασίας έννοια για μια μη-αναπαραστατική ρεαλιστική οντολογία.Ως φιλοσόφημα,η αρχαία έννοια του ομοιώματος είναι βαθιά ριζωμένη εντός της λογικής της αναπαράστασης.Από τη στιγμή που το ομοίωμα συλλαμβάνεται ως ένα υποβαθμισμένο ή νόθο αντίγραφο ενός ανιτγράφου το οποίο προσποιείται την ομοιότητά του με ένα αντικείμενο ή μια ουσία,το ομοίωμα νοείται όχι ως ένα αληθινό αντικείμενο,αλλά ως ένας ψευδής και επικίνδυνος ''απατεώνας'' του πραγματικού.Όμως,κατά αυτόν τον τρόπο,η ''διακύρηξη των δικαιωμάτων'' του ομοιώματος παραμένει εντός της τροχιάς της αναπαραστατικής λογικής,απλά βεβαιώνοντας το πρωτείο της αναπαράστασης επί του αναπαριστώμενου,υποστηρίζοντας ότι δεν μπορούμε ποτέ να έχουμε πρόσβαση στο πραγματικό αλλά μόνο στα ομοιώματα ή στις αναπαραστάσεις.Με άλλα λόγια,μια τέτοια κίνηση είναι απλά η επιβεβαίωση της αντι-ρεαλιστικής επιλογής,παραμένοντας έτσι εντός του πλαισίου των φιλοσοφιών της παρουσίας,του δοσμένου,αν και μόνο αρνητικά. Όχι.Αν η υιοθέτηση της έννοιας του ομοιώματος από τον Deleuze πραγματοποιείται στο όνομα μιας ρεαλιστικής οντολογίας τότε πρέπει να αναλάβει μια ''λεπτή επέμβαση'' μέσω της οποίας η έννοια του ομοιώματος θα αποσυνδεδεθεί από τη λογική της αναπαράστασης,διακηρύσσοντας τα ομοιώματα τα ίδια ως πραγματικά και όχι ως ψευδή αντίγραφα,ως αναπαραστάσεις του πραγματικού.

Στο έργο του της δεκαετίας του '60 ο Deleuze εναγκαλίζεται τη Νιτσεική έκκληση κατά την οποία το καθήκον της φιλοσοφίας συνίσταται στην ανατροπή του πλατωνισμού.Είναι εντός του πλαισίου αυτού του καθήκοντος όπου πρέπει να κατανοήσουμε τη στρατηγική σημασία της ντελεζιανής έννοιας του ομοιώματος.Όμως,όταν συλλογιζόμαστε αυτή τη νιτσεική έκκληση δεν μπορεί παρά να μας εκπλήσσει ως ένα περίεργο καθήκον της φιλοσοφίας.Γιατί να είναι αυτός ο σκοπός της φιλοσοφίας; Δεν θα έπρεπε η φιλοσοφία να στοχεύει στη γνώση του Είναι,στις συνθήκες υπό τις οποίες η γνώση είναι δυνατή,στο ευ ζειν ή στους τρόπους με τους οποίους είναι δυνατό να αλλάξουμε τον κόσμο;Αν το αναποδογύρισμα του πλατωνισμού δεν συνδέεται στενά με αυτές τις ερωτήσεις,η έκκληση αυτή δεν μπορεί παρά να φαίνεται αυθαίρετη.

Αν ο πλατωνισμός αποδεικνύεται ως το προνομιακό πεδίο της φιλοσοφικής ενασχόλησης,αν αποτελεί τον τόπο στον οποίο πρέπει να επιστρέψουμε αν θέλουμε να συγκροτήσουμε μια μη αναπαραστατική οντολογία,οφείλεται στο ότι εκεί λαμβάνει χώρα μια μοιραία απόφαση η οποία θα αντηχεί καθόλη τη διάρκεια της επακόλουθης ιστορίας της φιλοσοφίας.Αυτή η ηχώ θα είναι υπόγεια και ένας απαλός ψίθυρος,έτοιμος να χαθεί όπως λέξεις γραμμένες στην άμμο.Παρόλ'αυτά θα συνεχίσει να δρα κάτω από την επιφάνεια του φιλοσοφικού λόγου σχεδόν με τον ίδιο τρόπο όπου μια μικρή ομιλία που άκουσε κάποιος στην παιδική ηλικία μπορεί να επηρεάσει ολόκληρη τη μετέπειτα ζωή του χωρίς το άτομο να γνωρίζει το περίπλοκο αυτό θέμα το οποίο βρίσκεται εντός όλων των πράξεών του.Στη βάση αυτών,είμαστε υποχρεωμένοι να εξερευνήσουμε το σπήλαιο(σημ:αλληγορία που αναφέρεται στον διάσημο πλατωνικό μύθο του σπηλαίου)και να καταστήσουμε δυνατή μια εναλλακτική μορφή σκέψης.Όπως,άλλωστε,παρατήρησε ο Whitehead,όλη η Δυτική φιλοσοφία είναι μια σειρά από υποσημειώσεις στον Πλάτωνα και σε αυτή τη βάση είναι πλατωνική.Το να υποστηρίζεις ότι η φιλοσοφία είναι πλατωνική δεν σημαίνει ότι η μετέπειτα φιλοσοφία αποδέχεται τη θεωρία των Ιδεών ή την πλατωνική μεταφυσική,αλλά ότι η πορεία,ο προορισμός της μετέπειτα φιλοσοφίας καθορίζεται από το πλαίσιο που εγκαινιάζει η πλατωνική φιλοσοφία.

Αρχικά,αυτό που βρίσκουμε στον Πλάτωνα είναι το ηθικό κίνητρο για τη διάκριση ανάμεσα σε εμφάνιση και πραγματικότητα,ουσία και φαινόμενο,νοητό και αισθητό που θα λειτουργήσουν ως οι θεμελιώδεις αρχές στη βάση των οποίων θα οργανωθεί η μετέπειτα φιλοσοφία και οι οποίες θα περιορίσουν το πεδίο πιθανοτήτων που είναι ανοιχτό για τη μεταγενέστερη μεταφυσική.Το να ισχυρίζεσαι ότι η βάση αυτών των διαχωρισμών είναι ηθικού περιεχομένου είναι το να υπογραμμίζεις ότι δεν προκύπτει από τις απαιτήσεις της οντολογίας ή του όντος ως τέτοιου.Μάλλον,η πλατωνική οντολογία ''μολύνεται'' από την θέση να αρνηθεί να σκεφτεί το Είναι ως τέτοιο.Το ''Είναι'' υποτάσσεται στο ''πρέπει'',ώστε συγκεκριμένα όντα να αποκλειστούν από την τάξη του Είναι στη βάση ηθικών παρά οντολογικών θέσεων.Μετά τον Πλάτωνα,αυτή η απόφαση θα απολαμβάνει μια ''σκιώδη'',ασυνείδητη ύπαρξη,η οποία παρόλα αυτά θα συνεχίζει να καθορίζει τη δυτική σκέψη ανά τους αιώνες.Το ζήτημα,είναι λοιπόν ότι αυτή η ηθική απόφαση γεννά μια ανεπαρκή οντολογία.Δεύτερον,σύμφωνα με τον Deleuze,όχι μόνο βρίσκουμε τις απαρχές αυτής της οντολογικής ανεπάρκειας στον Πλάτωνα,αλλά επιπλέον βρίσκουμε και τα μέσα να αντιστρέψουμε τον Πλάτωνα εντός της ίδιας της πλατωνικής σκέψης.

Στο κείμενο ''Ο Πλάτωνας και το ομοίωμα'',o Deleuze παρατηρεί ότι η αντιστροφή του Πλατωνισμού δεν βρίσκεται στην κατάργηση της διάκρισης ανάμεσα σε ουσία και εμφάνιση,πραγματικότητα και φαινόμενο,νοητό και αισθητό.Αυτό το καθήκον είχε ήδη πραγματοποιηθεί από τον Kant και τον Hegel(και αργότερα από την φαινομενολογία),οπότε δεν θα μπορούσε σίγουρα να ήταν αυτό που ο Nietzsche θεωρούσε ως αντιστροφή του πλατωνισμού.Επιπλέον,η κατάργηση της διάκρισης ανάμεσα σε πραγματικότητα και φαινόμενο συνεχίζει να ''προσδένει'' το Είναι στην ανθρώπινη συνθήκη,όπως μπορούμε να δούμε στις αντι-ρεαλιστικές προσεγγίσεις οι οποίες συνεχίζουν να δηλώνουν ότι η διάκριση ανάμεσα σε ιδεαλισμό και ρεαλισμό είναι άνευ σημασίας ενώ παράλληλα τοποθετούν τον άνθρωπο και τα ανθρώπινα φαινόμενα στο κέντρο των ερωτήσεων περί του Είναι,αποκαλύπτοντας ότι γι'άυτούς το Είναι είναι νοητό μόνο σε σχέση με τον άνθρωπο,ότι υποτάσσεται στην ανθρώπινη συνθήκη και ότι πέρα του ανθρώπου δεν μπορεί να λεχθεί τίποτα γι'αυτό.

Αντίθετα,για τον Deleuze η αντιστροφή του πλατωνισμού απαιτεί το να ''φέρουμε στο φως της μέρας το κίνητρό του... '' και ''..να ακολουθήσουμε τα ίχνη του....''με τον ίδιο τρόπο όπου ο Πλάτωνας ''καταδιώκει'' τον σοφιστή...''(Λογική του νοήματος,σελ 291).Φέρνοντας στο φως αυτό το κίνητρο,μια θεμελίωση ανισορροπίας,ένα σύμπτωμα,ένας κόμπος στο Πραγματικό αποκαλύπτεται στην καρδιά της πλατωνικής οντολογίας και στη μετέπειτα φιλοσοφία που δομήθηκε γύρω από την πλατωνική απόφαση.Και με τον ίδιο τρόπο που η ψυχαναλυτική ερμηνεία φέρει μια αλλαγή στη δομή της επιθυμίας μέσω της ομιλίας για το σύμπτωμα,με την φανέρωση αυτού του συμπτώματος μια ρωγμή δημιουργείται στον αστερισμό των φιλοσοφημάτων που δομούν την φιλοσοφική σκέψη ανοίγοντας τη δυνατότητα για μια άλλη μορφή νόησης και ένα άλλο μονοπάτι.

Το κίνητρο για το οποίο μιλά ο Deleuze είναι αυτό της μεθόδου της διάκρισης που αναπτύσσεται στους ύστερους πλατωνικούς διαλόγους όπως στον Φαίδρο,τον Πολιτικόν,και τον Σοφιστή.Αρχικά η υποψία μας μπορεί να συνίσταται στο ότι η διαλεκτική μέθοδος της διχοτομικής διαίρεσης ''αφορά τη διαίρεση του γένους σε αντιθετικά είδη ώστε να υπαχθεί το αντικείμενο το οποίο μελετάμε στο κατάλληλο είδος...''(σελ 291).Πράγματι,αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο ο Αριστοτέλης κατανόησε την πλατωνική μέθοδο της διχοτομικής διαίρεσης και γύρω από αυτήν θα στρέψει την κριτική του στον Πλάτωνα στη βάση της αδυναμίας του να παράσχει ένα μεσαίο όρο που να θεμελιώνει τη μετάβαση ανάμεσα στο γένος και το ατομικό.Όμως,ο Deleuze υποστηρίζει ότι αυτή είναι μόνο μια επιφανειακή πλευρά της διαίρεσης όπως αυτή χρησιμοποιείται από τον Πλάτωνα(σελ.292).Αντιθέτως,ο αληθινός σκοπός,σύμφωνα με τον Deleuze,είναι η συλλογή καταγωγών,γενεαλογιών,''η διάκριση των διεκδικητών,η διάκριση του αγνού από το ακάθαρτο,του αυθεντικού από το μη γνήσιο''(σελ292).Για να υποστηρίξει την θέση του,επικαλείται τις συχνές μεταφορές που συγκρίνουν την διάκριση με τον έλεγχο του χρυσού.

Αν η μέθοδος της διάκρισης περιβάλλεται από μια θεμελιώδη ανισορροπία,ασυνέπεια, αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι για να πραγματοποιήσει το καθήκον της πρέπει να καταφύγει στον μύθο.Όπως σημειώνει ο Deleuze,''όταν η διαίρεση φθάνει στο καθήκον της επιλογής,όλα φαίνονται λες και αποκηρύττει την αποστολή της,αφήνοντας τον εαυτό της υπό την επήρρεια του μύθου''(292).Αυτή είναι η κατάσταση τόσο στον Φαίδρο όσο και στον Πολιτικό.Αν η διάκριση πρέπει να βρει καταφύγιο στον μύθο ώστε να φέρει εις πέρας το καθήκον της,αυτό συμβαίνει επειδή ''ο μύθος με την κυκλική δομή του,είναι στην πραγματικότητα η ιστορία ενός θεμελίου,επιτρέποντας με αυτόν τον τρόπο την κατασκευή ενός μοντέλου με βάση το οποίο οι ανταγωνιστές,διεκδικητές του αυθεντικού και του αγνού μπορούν να κριθούν''( σελ.292).Το μοντέλο,λοιπόν,θα αποτελεί τη μορφή του Ίδιου που λειτουργεί ως θεμέλιο,ουσία,το νοητό και ούτω καθεξής.Αυτό που επιτρέπει το μοντέλο είναι η επιλογή με βάση την ομοιότητα,ή την διάκριση ανάμεσα σε αληθινά και ψεύτικα αντίγραφα.Αν και ο μύθος μετά τον Πλάτωνα θα καταστεί αόρατος,θα συνεχίσει παρόλ'αυτά να λειτουργεί με ένα φευγαλέο και λαθραίο τρόπο καθ'όλη τη διάρκεια της ιστορίας της φιλοσοφίας σε μεγάλο βαθμό με τον ίδιο τρόπο που η φαντασία λειτουργεί σε σχέση με το σύμπτωμα στη λακανική ψυχανάλυση.

Πριν να συνεχίσουμε στο που,ακριβώς,τοποθετεί ο Deleuze την αντιστροφή του πλατωνισμού εντός του ίδιου του ''πλατωνικού σώματος'',αξίζει να σταματήσουμε για μια στιγμή και να στοχαστούμε τη σημασία του μύθου ως θεμελίου και μηχανισμού επιλογής που επιτρέπει η επιλογή να πραγματοποιηθεί ανάμεσα στο καλό αντίγραφο και στον ψεύτικο διεκδικητή ή το ομοίωμα.Αν και ο Deleuze δεν αναφέρεται σε αυτούς,δεν θα ήταν ακατάλληλο να επικαλεστούμε τα ονόματα των Levi-Strauss και Lacan σε σχέση με το ρόλο του μύθου ως ενός θεμελιώδους μηχανισμού επιλογής.Αυτή η ''λοξοδρόμηση'' δεν ασκεί σημαντική ''ερμηνευτική βία'' στο κείμενο,καθώς την ίδια περίοδο ο Deleuze είναι πλήρως ''βυθισμένος'' στον στρουκτουραλισμό,όπως φαίνεται και από την έκθεση του με τίτλο ''Πως αναγνωρίζουμε τον στρουκτουραλισμό;'',όπως και από τα πολλά στρουκτουραλιστικά στοιχεία που εμφανίζονται τόσο στο ''Διαφορά και επανάληψη''(Difference and repetition) όσο και στη ''Λογική του νοήματος''(Logic of sense).Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου ο Lacan και ο Levi-Strauss είναι διαρκή σημεία αναφοράς για τον Deleuze.

Αν η αναφορά του Levi-Strauss είναι μεγάλης σημασίας εδώ,αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι σε κείμενα όπως τα ''The structural study of myth'' και ''Do dual organizations exist?'',δείχνει αποτελεσματικά ότι ο μύθος εμφανίζεται ακριβώς εκείνη τη στιγμή όπου το σύστημα απειλείται από μία άλυτη αντίφαση ή παράδοξο το οποίο δεν μπορεί να ξεπεραστεί με τα μέσα και τους πόρους του ίδιου του συστήματος.Γενικά αυτά τα παράδοξα και οι αντιφάσεις ανήκουν στην θεωρία των συνόλων,όπου το ανήκειν μιας οντότητας σε ένα σύνολο είναι αδύνατο να αποφασιστεί ή όπου το ανήκειν ταυτόχρονα απαιτείται και απαγορεύεται.Εδώ ο μύθος παρέχει τη δυνατότητα αυτή η αντίφαση,το παράδοξο, να ξεπεραστεί από τη δομή.Στο δικό του έργο,ο Lacan θα αναφερθεί σε αυτές τις πλευρές της μορφικής αδυναμίας ως το Πραγματικό και θα τις θεωρητικοποιήσει ως αυτό το μέρος γύρω από το οποίο σχηματίζεται η φαντασία,εκπληρώνοντας μια λειτουργία ανάλογη με το μύθο στον Levi-Strauss.

Είναι εδώ,που σε αναφορά με την έννοια του μύθου στον Levi-Strauss και το λακανικό Πραγματικό μπορούμε να κατανοήσουμε την θέση ότι η ντελεζιανή αντιστροφή του πλατωνισμού στο όνομα των δικαιωμάτων του ομοιώματος πραγματοποιείται προς όφελος μιας ρεαλιστικής οντολογίας.Γιατί,καθώς ο Deleuze προχωρά στην ανάλυση του Πλάτωνα σημειώνει κάτι αξιοπερίεργο και συμπτωματικό στους τρεις διαλόγους όπου η μέθοδος της διάκρισης αναπτύσσεται πιο έντονα.Από αυτούς τους τρεις διαλόγους είναι μόνο σε αυτόν στον οποίο ο Πλάτων δεν αναζητά να διαλέξει το καλό αντίγραφο και να αποκλείσει το κακό αντίγραφο,είναι μόνο στον διάλογο που προσπαθεί να θεματοποιήσει το κακό αντίγραφο ή ομοίωμα στη μορφή του σοφιστή,όπου ο μύθος δεν εμφανίζεται.Στον Σοφιστή-όπου ο Πλάτωνας προσπαθεί να ορίσει τον σοφιστή,δηλαδή το ομοίωμα του φιλοσόφου-είναι που δεν βρίσκουμε κάποιον ιδρυτικό μύθο να επιτελεί τη λειτουργία της επιλογής ανάμεσα στα καλά αντίγραφα και στα ομοιώματα.Αλλά,στο τέλος αυτού του ''πειράματος'',αποδεικνύεται ότι ο σοφιστής και ο φιλόσοφος(ο Σωκράτης) δεν μπορούν να ξεχωρίσουν ο ένας από τον άλλο.

Σε αυτή τη σύντομη και ασυνήθιστη στιγμή συναντάμε το Πραγματικό,με την λακανική έννοια του όρου,που διατρέχει την φιλοσοφία του Πλάτωνα και το οποίο θα κυριαρχεί στην μετέπειτα ιστορία της φιλοσοφίας.Είναι εδώ,που η αναγκαιότητα της διαφυγής του Πλάτωνα στον μύθο γίνεται κατανοητή.Αν ο Πλάτωνας βρίσκει στο μύθο τη διέξοδο,αυτό οφείλεται στο γεγονός του ότι εφόσον συγκεκαλυμμένα θεμελιώνει την οντολογία του στην αξιολογική απόφαση επιλογής ανάμεσα στο καλό αντίγραφο και στο κακό αντίγραφο ή το ομοίωμα,θέτει τον εαυτό του σε ένα οντολογικό ανεπίλυτο δίλημμα όπου ταυτόχρονα πρέπει να υποστηρίξει την απαγόρευση του ομοιώματος από το Είναι(στη βάση ηθικών κριτηρίων),ενώ παράλληλα να αποδεχθεί ότι το ομοίωμα είναι.Εντός αυτού του αστερισμού,ο μύθος λειτουργεί ως το εργαλείο μέσω του οποίου αυτή η επιλογή και ο αποκλεισμός πραγματοποιούνται,υπερβαίνοντας παράλληλα το οντολογικό πρόβλημα της συμμετοχής του ομοιώματος στην τάξη του Είναι.

Είναι σε αυτή τη στιγμή που ο Deleuze διακρίνει την αντιστροφή του πλατωνισμού,γιατί στην αντιμετώπιση του σοφιστή ή του ομοιώματος με τους όρους της λογικής της διάκρισης,στην απουσία του μύθου σε αυτή την εφαρμογή και στην επακόλουθη αδυναμία διάκρισης ανάμεσα στον φιλόσοφο και στον σοφιστή,η δομή της σκέψης που οργανώνεται γύρω από την εσωτερική σχέση ανάμεσα στα μοντέλα και στα καλά αντίγραφα,στην ουσία και στο φαινόμενο,το νοητό και το αισθητό αναποδογυρίζεται.Και αν αυτή η δομή αναποδογυρίζεται,αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι εδώ το Είναι του ομοιώματος συναρθρώνεται χωρίς την ανάγκη αναφοράς σε ένα μοντέλο που ρυθμίζει τις καλές γενεαλογίες.Εν συντομία,εδώ φανερώνεται η δυνατότητα να μιλήσουμε για το Είναι χωρίς να διαφύγουμε σε ένα μοντέλο που λειτουργεί ως μηχανισμός επιλογής.Έτσι,ενώ από τη μια πλευρά,ο πλατωνισμός αποτυγχάνει κατά την προσφυγή του στον μύθο,από την άλλη,επιτυγχάνει ακριβώς εκείνη τη στιγμή που προσπαθεί να διατυπώσει το Είναι του ομοιώματος.Αυτό που αποκαλύπτεται εκείνη τη στιγμή είναι ότι το ομοίωμα είναι αληθινό ον,ή διαφορετικά,ότι το Είναι αποτελείται από ομοιώματα.

Όμως,φτάνοντας σε αυτό το σημείο είναι αναγκαίο να προχωρήσουμε με προσοχή.Όταν σκεφτόμαστε το ομοιώμα,η τάση μας είναι να το αντιλαμβανόμαστε ως αντίγραφο ενός αντιγράφου που απειλεί να παραγνωριστεί με το αληθινό Είναι του οποίου είναι αντίγραφο δεύτερης τάξης/βαθμού.Όμως,αυτή η θέση παραμένει εντός της λογικής της αναπαράστασης από τη στιγμή που το αντίγραφο ενός αντιγράφου είναι η αναπαράσταση μιας αναπαράστασης.Ενταγμένο σε αυτό το μοντέλο,η θέση ότι το αληθινό Είναι αποτελείται από ομοιώματα θα ήταν η σχεσιακή θέση ότι το Είναι αποτελείται μόνο από αναπαραστάσεις.Με άλλα λόγια θα ήταν η θέση ότι το μόνο με το οποίο σχετιζόμαστε είναι αναπαραστάσεις και δεν έχουμε πρόσβαση στο Είναι ως τέτοιο.Όμως,η αντιστροφή του πλατωνισμού συνίσταται στην υπονόμευση ολόκληρης αυτής της λογικής της αναπαράστασης.Αν,στην έννοια του ομοιώματος,ο Deleuze βρίσκει τη δυνατότητα μιας μη-αναπαραστατικής ρεαλιστικής οντολογίας,οφείλεται στον τρόπο με τον οποίο το ομοίωμα ενσαρκώνει μια μη-εννοιακή διαφορά και όχι επειδή το ομοίωμα,λανθασμένα,απεικονίζεται ως αντίγραφο ενός αντιγράφου.Ο Πλάτωνας εγγράφει τη διαφορά στο μοντέλο ώστε να την δαμάσει να την εξημερώσει στη λογική του Ίδιου και της ομοιότητας,θεμελιώνοντας έτσι τον αξιολογικό επιλεκτικό μηχανισμό που αναζητά.Αυτό που είναι αξιοσημείωτο στο ομοίωμα είναι ότι ενσαρκώνει μια διαφορά χωρίς μοντέλο.Όπως αναφέρει ο Deleuze,''το ομοίωμα χτίζεται πάνω στην ανομοιότητα ή στη διαφορά.Εσωτερικεύει μια ανομοιομορφία.Γι'αυτό το λόγο δεν μπορούμε να το ορίσουμε σε σχέση με ένα μοντέλο που επιβάλλεται στα αντίγραφα,ένα μοντέλο του Ίδιου από το οποίο απορρέει η ομοιότητα των αντιγράφων.Αν το ομοίωμα έχει ένα μοντέλο ,είναι το μοντέλο του Άλλου από το οποίο ρέει μια εσωτερικευμένη ανομοιότητα(σελ.295).Απελευθερώνοντας τη διαφορά από την υπαγωγή της στην ταυτότητα,η διαφορά αποκαλύπτεται ως το έδαφος,το πραγματικό.Το να είσαι,είναι να σχετίζεις τη διαφορά με διαφορά μέσω διαφοράς,είτε μιλάμε για δέντρα,βουνά,ανθρώπους,σήματα ή την επανάσταση.Με λίγα λόγια,η οντολογία γίνεται επίπεδη και η ερώτηση της πρόσβασης στο ''αληθινό Είναι'' καταργείται από τη στιγμή που το είναι καθ'αυτό είναι ήδη διαφορά.

Πηγή