Θάνατος και Ανάσταση της στοχαστικής Φαντασίας στον Άγιο Γρηγόριο Παλαμά (δ)

Απομαγνητοφώνηση αποσπασμάτων της συνομιλίας του π. Ν. Λουδοβίκου με την Μαρία Δόικου στην εκπομπή De profundis, με αφορμή τη διάλεξη του με το θέμα:

«Θάνατος και ανάσταση της στοχαστικής φαντασίας στον Γρηγόριο Παλαμά»
Δ
Π. Δ (43:27): Στην πολύ ενδιαφέρουσα ομιλία του, ο Νικόλαος Λουδοβίκος, μίλησε για τη μεταφυσική, μίλησε για την πραγματικότητα, αλλά μίλησε και για το μεταφυσικά πραγματικό. Από την πλευρά μου, τι λέω, και μάλιστα σκεφτόμενος ότι αναφέρθηκε εκτενώς και στην δική μου σκέψη. Λέω το εξής: το μεταφυσικά πραγματικό θα πρέπει να αρχίζουμε να το νιώθουμε και να το σκεπτόμαστε κυριολεκτικά. Δηλαδή, έναν κόσμο, μέσα στον οποίο, η συνθήκη που τον διέπει, είναι συνθήκη απειρότητας, και όχι περατότητας. Όμως συγχρόνως, και αυτό επιχειρώ να κάνω στην εισήγηση μου για την στοχαστική φαντασία, να σκεφτούμε, και με ποιον τρόπο το περατό στοιχείο, αυτό που έχει θάνατο, αυτό που έχει τέλος, μπορεί να υπάρχει μέσα σε ένα κόσμο απειρότητας. Αυτή η μίξη είναι ο κόσμος της στοχαστικής φαντασίας. Επομένως, από αυτή την άποψη, μεταφυσικά πραγματικό, είναι αυτός ο κόσμος της στοχαστικής φαντασίας, και το αναλύω αυτό εκτενώς στο βιβλίο μου «Οντολογία της στοχαστικής φαντασίας». Εδώ όμως, χρειάζεται να κάνουμε μια πολύ σημαντική κατά την άποψη μου επισήμανση, διότι αφορά σε έναν κορυφαίο φιλόσοφο, στοχαστή και ανατολιστή. Είναι ο Henry Corbin, στον οποίο επίσης αναφέρθηκε ο Νικόλαος Λουδοβίκος. Ο Henry Corbin, όπως τον γνωρίζουμε και από άλλες συνομιλίες μας, είναι ο στοχαστής, ο φιλόσοφος που βρίσκεται πιο κοντά απ’ όλους στη δική μου σκέψη.

Ο Henry Corbin, τι έχει κάνει; Έχει κάνει κάτι μοναδικό για δυτικό στοχαστή. Έχει επικεντρώσει την προσοχή του και την φιλοσοφική του συγκέντρωση, σε αυτό που ονομάζουμε οραματικό φαινόμενο (παίρνει μια ανεπαίσθητη, αλλά βαρύνουσας σημασίας ανάσα). Συνοπτικά δείχνει με ποιον τρόπο, στην ισλαμική και την προ-ισλαμική σκέψη, στην ισλαμική και την προ-ισλαμική φιλοσοφία, εντοπίζουμε, με μια εντονότατη παρουσία, ένα κόσμο μέσα στον οποίο, από τη μια πλευρά το νοητό στοιχείο σωματοποιείται, και από την άλλη πλευρά το αισθητό στοιχείο πνευματοποιείται. Αυτό συγκροτεί ένα κόσμο ‘απόλυτης αθανασίας’ (τόνισε κάθε συλλαβή), απόλυτης απειρότητας. Υπό ποία έννοια το λέω και το συνδέω με την στοχαστική φαντασία; Εάν υπάρχει ένας κορυφαίος βαθμός της στοχαστικής φαντασίας, και υπάρχει (υπογραμμίζει με την κίνηση του χεριού τη δήλωση αυτή), αυτός είναι η οραματική φαντασία. Αυτός είναι ο απόλυτα πραγματικός μεταφυσικά. Υπό την έννοια ότι έχει εντελώς αποσπαστεί από την επιρροή, από τον έξω κόσμο.[Ο ΓΝΩΣΤΟΣ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ]
…
Π. Δ (56:48): Ζούμε σε μια κατ’ εξοχήν αντιμεταφυσική εποχή. Αυτό δεν έρχεται τυχαία. Έρχεται μετά από μια εξέλιξη δυο αιώνων. 19ος αιώνας, διάγνωση του Νίτσε, ο Θεός είναι νεκρός, εγώ την έκφραση αυτή την βάζω πάντοτε μέσα σε εισαγωγικά, και μετά ο μηδενισμός, ο οποίος σήμερα βασιλεύει παντού, εννοώ τον αρνητικό μηδενισμό. Τι συμβαίνει τώρα, γιατί η εποχή είναι αντιμεταφυσική; Και τι συμβαίνει στο βάθος, στο αόρατο, που δεν ομολογείται; Συμβαίνει το εξής κατά την άποψη μου: η τάση του δυτικού ανθρώπου να κυριαρχεί πάνω στα πράγματα, τον οδήγησε στο να βάλει τη διάνοια στην κορυφή, και να επιχειρήσει με τη διάνοια, και μόνο με τη διάνοια, να λύσει όλα τα προβλήματα, μοιραία και αναπόφευκτα, κυριαρχικά. Δηλαδή να κυριαρχήσει πάνω στη φύση, πάνω στον άλλο άνθρωπο, και με ένα τρόπο πάνω στον πλανήτη πια. Αυτό όμως, και έρχομαι στο δεύτερο σημείο, το αόρατο, έχει ένα σκοτεινό σημείο. Ποιο; Μια μη ομολογία, υπάρχει κάτι ανομολόγητο. Ποιο είναι το ανομολόγητο; Δεν ομολογείται η τάση για επιβολή του δυτικού ανθρώπου. Ο δυτικός άνθρωπος λέει, «εγώ γνωρίζω, εσύ τι θέλεις». Όπως ξέρω, ότι πιστεύει και ο Νικόλαος Λουδοβίκος, ότι λέει ο δυτικός άνθρωπος. Εγώ γνωρίζω, τι μπορείς εσύ να κάνεις στη ζωή σου, και θα σου το υπαγορεύσω. Αυτό όμως από μόνο του, αν το σκεφτείτε, θα δείτε πως κρύβεται, αν και από μια άποψη είναι πασιφανές, τι πράγμα; Η επιθυμία του να κυριαρχήσει, για μια δεύτερη, για μια τρίτη, για μια παντοτινή φορά. Και επομένως, γι’ αυτό οδηγεί τη μεταφυσική σε μια υποστολή. Αλλά ξέρετε κάτι; Η μεταφυσική, κατά κάποιο τρόπο, θα πάρει την αυθεντική ρεβάνς της, δηλαδή θα λάβει εκδίκηση, να το πω και ελύτεια, πότε; Όταν ο εξωτερικός κόσμος δε θα αντέξει το διαζύγιο του με τον εσωτερικό, και θα εκραγεί. Τότε τα πράγματα θ’ αλλάξουν.

Υπάρχουν δυο εκδοχές. Η μια περίπτωση είναι να οδηγηθούμε σε κατά τόπους πολέμους, οι οποίοι θα μας οδηγήσουν στα όρια της αντοχής μας, και να έχουμε μια μεγάλη καταστροφή. Ο δεύτερος τρόπος που τείνω, η δεύτερη εκδοχή, που τείνω να την ασπάζομαι περισσότερο, αν και δεν αποκλείω την πρώτη, είναι η εξής: όταν ορισμένα στοιχεία πολιτικών καταστάσεων, πολιτικών συγκρούσεων, ή και στρατιωτικών συγκρούσεων, προκαλώντας αντίστοιχες κρίσεις στο εσωτερικό των ανθρώπων, θα οδηγήσουν τους ανθρώπους, αλλά σε μια εκτενή κλίμακα, δηλαδή τις κοινωνίες πια, τον κοινωνικό άνθρωπο, θα τον οδηγήσουν, στο να τρομάξει με το πόσο έχει απωθήσει, πόσο βίαια έχει απωθήσει τη σχέση του με την εσωτερική του ζωή. Τότε μπορεί να υπάρξει μια επανάσταση, αυτή που ζητούμε αιώνες και δεν έρχεται, μια επανάσταση πολιτική πια στον πλανήτη, τέτοια που να μην φτάσουμε στην καταστροφή. (1:00:12)

Μ. Δ: Πως θανατώνεται και πως ανασταίνεται η στοχαστική φαντασία στην Ελλάδα;

Ν. Λ: Στο επίπεδο της μεταφυσικής, όταν κανείς ειδοποιηθεί για τη διαφορά ανάμεσα σε μια νεκρή και μια ζωντανή μεταφυσική. Σε επίπεδο υπαρξιακό-προσωπικό, όταν δεχθώ τη δυνατότητα, η φαντασία αυτή η στοχαστική, να αποκαθαίρεται, και να δημιουργεί προϋποθέσεις για μια, πως να το πω έτσι, για μια μικροσύγκρουση γόνιμη με την φιλαυτία μου.

Μ. Δ: Η θρησκεία που έχουν ασπαστεί αυτοί οι άνθρωποι

Ν. Λ: Στη Δύση κρατάνε οι μεγάλοι θεσμοί, κρατάει το πανεπιστήμιο, που ας πούμε τον στοχασμό τον αγαπάει ακόμα…αλλά οι κοινωνίες των ανθρώπων, δεν είναι πλέον κοινωνίες φιλοσόφων πλέον. Δεν είναι κοινωνίες των ανθρώπων που μπορούνε να πάνε πάρα πέρα από αυτό που επιθυμούν και το οποίο κάνουνε. Σε επίπεδο έλεγε ο Hegel γλοιώδους υποκειμενικότητας…το οποίο ο άνθρωπος έχει δίκαιο να έχει. Και σε αυτό πατάει αυτό που ονομάζω εγώ, ο βελούδινος ολοκληρωτισμός (1:01:37)….

ΘΕΟΛΟΓΟΙ ΜΕ ΚΥΡΟΣ, ΔΙΔΑΣΚΟΥΝ ΙΕΡΕΙΣ ΚΑΙ ΦΟΙΤΗΤΕΣ, ΟΛΟΚΛΗΡΩΝΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΙΚΗ ΕΠΙΛΟΓΗ ΙΕΡΕΩΝ, ΤΩΝ ΕΠΙΣΚΟΠΩΝ ΤΩΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΩΝ ΔΕΚΑΕΤΙΩΝ, ΟΙ ΟΠΟΙΟΙ ΜΕ ΤΟ ΠΤΥΧΙΟ ΣΤΗΝ ΜΑΣΧΑΛΗ ΤΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΩΝ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΣΤΑΝΤΙΚΩΝ ΣΧΟΛΩΝ, ΑΝΑΚΗΡΥΣΣΟΝΤΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΙ. 

ΚΑΤΗΡΓΗΣΑΝ ΤΗΝ ΨΥΧΗ ΚΑΙ ΤΟΝ ΝΟΥ ΚΑΙ ΚΗΡΥΤΤΟΥΝ ΤΗΝ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΤΗΣ ΦΑΝΤΑΣΙΑΣ. ΘΕΟΛΟΓΟΙ. ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΣΥΝΕΧΙΖΕΙΣ ΝΑ ΕΙΣΑΙ ΟΤΙ ΔΗΛΩΣΕΙΣ. ΛΟΥΔΟΒΙΚΟΣ. ΠΙΣΤΟΣ ΜΕΛΕΤΗΤΗΣ ΤΟΥ ΦΟΥΚΩ. ΠΕΘΑΝΕ ΣΤΑ ΣΑΔΟΜΑΖΟΧΙΣΤΙΚΑ ΚΟΥΤΟΥΚΙΑ ΤΟΥ ΛΟΣ ΑΝΤΖΕΛΕΣ ΒΙΩΝΟΝΤΑΣ ΣΤΟ ΔΙΑΠΑΣΩΝ ΚΑΙ ΤΟΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΠΟΡΟ ΗΔΟΝΗΣ ΠΟΥ ΔΙΑΘΕΤΕΙ ΤΟ ΣΩΜΑ. ΟΜΩΣ ΔΙΑΤΗΡΗΣΕ ΕΝΕΡΓΑ,ΚΑΤΑ ΛΟΥΔΟΒΙΚΟ, ΤΑ ΣΗΜΕΙΑ ΥΠΟΔΟΧΗΣ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ, ΤΗΝ ΟΠΟΙΑ ΘΑ ΞΑΝΑΒΡΕΙ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΗ ΑΝΑΣΤΑΣΗ, ΠΑΡΟΤΙ ΕΩΣΦΟΡΙΚΑ ΤΗΝ ΑΡΝΗΘΗΚΕ.